PortalGuarani.com
Inicio El Portal El Paraguay Contáctos Seguinos: Facebook - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani
RICARDO FLECHA

  EL CANTO DEL LOS KARAÍ, CD II - RICARDO FLECHA


EL CANTO DEL LOS KARAÍ, CD II - RICARDO FLECHA

EL CANTO DEL LOS KARAÍ II

de

RICARDO FLECHA

 

 

 

El canto de los karai

La palabra karai es traducida como "señor'', pero la idea de dominio y poderío que adquiere el término en español, carece en su origen guaraní de connotaciones autoritarias y se refiere al señorío de la palabra. El karai es el titular de su propio decir, aquel que mediante la lengua es capaz no sólo de nombrar las cosas, sino de sostener su palabra. En sentido más restringido, los karai son, entre los indígenas guaraníes, hombres y mujeres excepcionales que, al enunciar el mundo, lo anuncian: ensanchan el círculo del lenguaje, propician porvenires venturosos, cautelan, vigilantes, el buen uso de los recursos ambientales y las relaciones sociales, exhortan a transitar un rumbo ético: la senda difícil pero liberadora que conduce al yvy marane’ÿ, la tierra-sin-mal.
Sobre el borde riesgoso de la palabra, los karai nombran el camino de la utopía, el no-lugar: aquel punto inalcanzable, necesario, que sólo la poesía puede entrever mediante imágenes relampagueantes. Los karai son los shamanes, los poetas, los alucinados inventores de las palabras que faltan, los profetas que anuncian el renacimiento del tiempo, los luchadores que no aceptan la sumisión de la palabra; los cantores que aspiran a renovar el deseo colectivo y sacudir el curso de la historia para reencauzarlo.
Ricardo Flecha convoca a participar del disco El canto de los karai a figuras destacadas del canto popular. Son cantautores que buscan perturbar los nombres establecidos para sugerir el revés de las cosas: los espacios paralelos donde se cobija el sentido.
Por una parte, al reconocerlos como karai y desafiarlos a usar el idioma guaraní, Flecha vincula sus empeños con la obsesión de los shamanes y promueve que las palabras cantadas resuenen en una lengua que resiste; un hablar que conserva el detrás de la memoria y pervive, vigente, como idioma mayoritario del Paraguay. Por otra parte, esta reunión de voces distintas que, a su vez, se desdoblan y se reflejan en sus propias traducciones, constituye un aporte al acervo musical en guaraní y una enriquecedora reinterpretación del cancionero popular contemporáneo.
Estos cruces —respetuosos de su propia tradición y, simultáneamente, abiertos al intercambio expresivo— constituyen uno de los resortes más efectivos de la diversidad cultural. Y ayudan a entender esta figura no como puro entrevero de formas distintas, sino como principio de diferencia: como alianza entre lenguajes plurales para forzar sus propios límites y asomarse al otro lado: el lugar donde aguarda la promesa, el yvy marane’ÿ, que sólo puede ser divisado mediante la exaltación de la palabra.

 

Ticio Escobar
 

 

A Teresa Parodi, Silvio Rodríguez y Vicente Feliú
" No moriré de muerte amordazada
Yo tocaré los bordes de las brújulas
Que señalan los rumbos del canto liberado
Yo llamaré a los grandes capitanes
Que manejan el viento, la paloma y el fuego
Y frente a la segura latitud de sus nombres
Mi pequeña garganta de niño desolado
Fatigará a la noche gritando:
Venid hermanos nuestros!
Venid, inmensas voces de América y del mundo ..."
 

Hérib Campos Cervera (Paraguay)

y a la memoria de los 400 ángeles del Ykua Bolaños
 

 

 

 

ESCUCHE EN VIVO/ LISTEN ONLINE:

01.  Tamora’e/ Ojalá
Silvio Rodríguez (Cuba)

TAMORA'E

Tamora’e yvyra rogue ndopokoiva
Ho'a jave nde retére
Ani haguã rejapo chugui ita vera

Tamora'e pe ama ndaha'evei hechapyrãva
Oguejiva nde retére
Tamora'e jasy osẽ nde rehe'ỹ
Tamora'e ko yvy nohetui repyruhapé

Tamora'e ogue pe ne ma’é opa’ỹva
Ne ñe’e ha'eteva, pukavy iporava
Tamora'e ojehu ha regue peichahágui
Mba'erendy ohesakáva, amanguy nde ru'yvóva.
Tamora'e amanóva, mano tajereraháva
Aní rohechaite, ani rohecha opa ára
Uperire ha aga, ha mamo ama'ehape
Tamora'e ndapokoiva nderehe puraheipe

Tamora'e ko’ẽju ndosapukáiri
Ha ho'a che atukupére.
Tamora'e nde rera tesaráipe ho'ava
Umi tápia ani ojokótei
Pe nde ayvu nde rape kane'ógui
Tamora'e mba'e pota oho nde rapykuéro
Reime tuja hape ha omanóva nde yvoty ndi.
 


OJALÁ

A Chico Buarque
Si un trovador me pidiera un poquito de luz para su vida, toda
la selva en fuego convertida para su corazón yo le ofreciera.
Atahualpa Yupanqui


Ojalá que las hojas no te toquen el cuerpo
cuando caigan
Para que no las puedas convertir en cristal.
Ojalá que la lluvia deje de ser milagro qua baja
por tu cuerpo.
Ojalá que la luna pueda salir sin ti.
Ojalá que la tierra no te bese los pasos.
 
Ojalá se te acabe la mirada constante,
La palabra precisa, la sonrisa perfecta.
Ojalá pase algo que te borre de pronto:
Una luz cegadora, un disparo de nieve.
Ojalá por lo menos que me lleve la muerte,
Para no verle tanto, para no verte siempre
En todos los segundos, en todas las visiones:
Ojalá que no pueda tocarte ni en canciones.
 
Ojalá que la aurora no de gritos que caigan
en mi espalda.
Ojalá que tu nombre se le olvide a esa voz.
Ojalá las paredes no retengan tu ruido de
camino cansado.
Ojalá que el deseo se vaya tras de ti,
A tu viejo gobierno de difuntos y flores.


 

 


02.  Julia-pe guarã ñe’ẽ/Palabras para Julia
José Agustín Goytisolo-Paco Ibáñez (España)

 JULIA - PE GUARÃ ÑE'E


Ndaikatui nde tapykue
Tekove ne sambyhýma
Ñaimo'a guahu opa'yva,
Opa’ỹva.

Reñeñandúne korápe
Tape kañỹme ne año
Ha ikatu ndereikovei
Hi’ãne ndeve.
 
Nde katu nemanduáke
Petei ara ahai hague
Ajepy'a monguetavo
Ko'agaicha nde rehe.

Ñande rekove iporãva
Rehechãne jepe ipohýi
Oiméne nde rayhu pára,
Nde rayhu pára.
 
Kuimba'e ha'e ñova
Kuña kuéra jaipapáva
Yvytimboícha mba'éve
Nda haei mba'éve.
 
Aiporo ne mandu'a
Petei ara ahai hague
Ajepy'a monguetavo
Ko'agaicha nderehe.

Anitei reñemboyke
Ha tapépe ani ere
Ndaikatuveima ha apyta,
Ape apyta.

Ñande rekove iporãva
Rehechãne jepe ipohýi
Oiméne nde rayhu pára,
Nde rayhu pára.

Ha tapiake ne mandu'a
Petei ara ahai hague
Ajepi'a monguetavo
Ko'agaicha nderehe.

Mba'ema nda'evei
Nde katu tereikua'a
Aimeha gueteri tapápe,
Upe tapépe.
 

 

 

 

PALABRAS PARA JULIA
A Luis Eduardo Aute


Sigamos cantando juntos/ a toda a humanidad/ que el canto
es una paloma/ que vuela para encontrar/ Estalla y abre sus alas/
para volar y volar/ Mi canto es un canto libre. Víctor Jara

Tú no puedes volver atrás
porque la vida ya te empuja
como un aullido interminable,
interminable…

Te sentirás acorralada
te sentirás perdida o sola
tal vez querrás no haber nacido,
no haber nacido...

Pero tú siempre acuérdate
de lo que un día yo escribí
pensando en ti, pensando en ti,
como ahora pienso...

La vida es bella ya verás,
como a pesar de los pesares,
tendrás amigos, tendrás amor,
tendrás amigos...

Un hombre solo, una mujer,
así tomados de uno en uno,
son como polvo, no son nada,
no son nada...

Entonces siempre acuérdate
de lo que un día yo escribí
pensando en ti, pensando en ti,
como ahora pienso...

Nunca te entregues ni te apartes
junto al camino nunca digas
no puedo más y aquí me quedo,
y aquí me quedo...

Muchos esperan que resistas,
que les ayude tu alegría
que les ayude tu canción entre sus canciones...

Y siempre, siempre acuérdate
de lo que un día yo escribí
pensando en ti, pensando en ti,
como ahora pienso...

No sé decirte nada más
pero tú debes comprender
que yo aún estoy en el camino,
en el camino...



 


03.  Mba’e iporãva/ La Belleza
Luis Eduardo Aute (España)

 

MBA'E IPORAVA
Ndachea'ei pe ñorairõre
Ha mba'e kuave'ẽmby
Nda jerurei ojoakáva
Katu ta isa’ỹ  ñe'a
Ani ojeitýtei yvýpe
Mba'e jehu renonde
Mimbipa peve ohupíva
Mba'ekuaá rekove
Aga noñeñorairõvéima
Ñorairõ ágã jahupi
Ha pe ojupi yvatetéva
Anicheva'erã omano
Jepeve ho'a yvykuápe
Mba'e iporava …

……

Tenondevo, oje'e cheve,
Jajoayhu ñopytyvõta
Ha ijapu, hova'atãva
Ho'apatama yvykuape
Agã jajekove'yva
Nañandejojaitevéima,
Reñemu, rejejoguáva,
¡Viva la revolución!
Kera póty arojevýva
Añeha'ã che jevy,
Aha mba'eve rekávo
Añetehápe ha'eva
Ajuhu pe ne ma'ẽme
Mba'e iporava …
 

 

 

LA BELLEZA

A Paco Ibáñez

Todos los que luchan por la libertad, lo hacen también por la
belleza.  Albert Camus



Enemigo de la guerra
Y su reverso la medalla.
No propuse otra batalla
Que librar al corazón
De ponerse cuerpo a tierra
Bajo el paso de una Historia
Que iba a alzar hasta la gloria
El poder de la Razón ...
Y ahora que ya no hay trincheras,
El combate es la escalera
Y el que trepe a lo más alto
Pondrá a salvo su cabeza
Aunque se hunda en el asfalto
La belleza ...

Míralos como reptiles
Al acecho de la presa,
Negociando en cada mesa
Ideologías de ocasión,
Siguen todos los raíles
Que conduzcan a la cumbre,
Locos porque nos deslumbre
Su parásita ambición,
Antes iban de profetas
Y ahora el éxito es su meta;
Mercaderes, traficantes,
Más que náusea dan tristeza,
No rozaron ni un instante
La belleza ...

Y me hablaron de futuros
Fraternales, solidarios,
Donde todo lo falsario
Acabaría en el pilón
Y ahora que no quedan muros,
Ya no somos tan iguales
Tanto vendes, tanto vales,
¡Viva la revolución ...!
Reivindico el espejismo
De intentar ser uno mismo,
Ese viaje hacia la nada
Que consiste en la certeza
De encontrar en tu mirada,
La belleza ...


 

 


04.  Añangareko va’ẽrã che kera poty/
Mi derecho soñar.
Francisco Villa (Chile)

 

AÑANGAREKO VA'ẼRÃ CHE KERA POTY

Che nañeme'ẽséiva añorairõ’ỹre
Pe che aipotáva: aha mamo ohohápe
Umi oñorairóva ha máro ndopytu'úiva
Aga rupi ipokãva, ñeha'árõ ome'ẽva.

Ché ramo ndahaichéne ohasáva rapykuéri,
Teko potí, syva yvatépe che aikoséva.
Taha tape guasúre, cheté voí ajapóva,
Ha topyta che pypore ohóva ha opytávare.
 
Ha che pytu omomyi aja che rekove
Ha pe mborayhu otytyi che korasõme
Ha opupu che retepype che ruguy,
Añangareko va'érã che kera poty.
 
Ndapurahei chéne che umi iporava añonte
Che ndajui amokañivo añetégua che rapichagui
Umi ojepytaso va'ekuéva oha'arõvo ara ko'ẽ
Umi hekove oveveva ha noñemui hese.
 
Ndaikoichéne ché karuguasu ha ñemombo reipe
Che ndaikoi aheka ha añesú tupé yvyrape.
Che ndajehejaiva apyta aha'aro ko'eipuahúva
Ikatu ramo jepe añemosẽ arandu pa'úgui.
 
Ha che pytu omomyi aja che rekove
Ha pe mborayhu otytyi che korasome
Ha opupu che retepýpe che ruguy.
Añangareko va’ẽrã che kera poty.
 
 

 

 

 

MI DERECHO A SOÑAR
A Luis Enrique Mejía Godoy


La guitarra es para el canto,/ el canto para vivir,/ y el vivir es una pena/ si no
se sabe morir.// Si a la muerte vamos todos/ luchando por la verdad,/ el que se
queda se muere/ primero que los demás.
Augusto Roa Bastos (Paraguay)

Yo no quiero entregarme sin dar dura batalla
Yo lo que quiero es aventurar, ir donde vayan
Aquellos que siempre han sabido bregar y no descansan
Aquellos que hoy día escasean y dan luz de esperanza.

Yo no pretendo dejarme arrastrar por la corriente
Yo lo que intento es ser digno y llevar alta mi frente
Fijarme un camino distinto, buscar mis alamedas
Dejar testimonio por los que no están y los que quedan.

Y en tanto me anime un soplo de aire
Y en tanto me quede amor que entregar
Y en tanto me habite una gota de sangre
Yo defenderé mi derecho a soñar.

Yo me resisto a tener que cantar lo conveniente
Yo no he venido a esconder la verdad, la de mi gente
Aquella que se ha mantenido leal y aguarda el alba
Aquella que vuelo a su vida le da y no vende el alma.

Yo no pretendo sumarme al festín y al despilfarro
Yo no ando en busca, ni quiero servir a un dios de barro
Yo no renuncio y me quedo a intentar mejores tiempos
Aunque me arriesgue a perder mi lugar entre los cuerdos.

Y en tanto me anime un soplo de aire
Y en tanto me quede amor que entregar
Y en tanto me habite una gota de sangre
Yo defenderé mi derecho a soñar.
 

 

 


05.  Aguyje ame'éva/ Gracias a la vida
Violeta Parra (Chile)

AGUYJE AME'ẼVA

Aguyje ame'ẽva ko che rekovépe
pe mbyja mokõire ku aipe'a javerõ
ahecha porãva moroti ha hũva,
ha yvate pe yvága hendy ha overáva
ha heta apytépe kuimba'e ahayhúva.
 
Aguyje ame'ẽva ko che rekovépe
Ome'ẽgui chéve ahendu haguãva
Kyju puraheipe ha guyra ñe'ẽme,
Mbotaha hyapúva, amangy ho'áva
Kunu’ũ hyapúva che jára hay'ópe.
 
Aguyje ame'ẽva ko che rekovépe.
Mba'epu porãre ha pe amoñe'ẽva,
Umi amonguetáva ha'e ha aimo’ãva ,
Sy, kyvy ahayhúva, mba'e ohesapéva
ha pe che ahayhúva tape aguatáva.
 
Aguyje ame'ẽva ko che rekovépe
Ome'ẽgui chéve aguata haguáva
Hendive kuera aikova yno'o ha táva,
Yvyty ha ñúme, ha mamo ahahápe
Óga reikohápe korapy ha okápe.
 
Aguyje ame'ẽva opaite mba'ére
Ko che korasõre hekove omomýiva
Ahecharo hina ñane aká ojapova,
Ahecha ojeirõ angatuva añágui
Ama'ero aína nde resa ojajáiva.
 
Aguyje ame'ẽva ko che rekovépe
Ome'ẽgui chéve puka, jahe'ópe
Ha upéicha aipe'áva ñembyasy vy'águi
Umi mokõivéva che mbopurahéiva
Pe nde purahei che ave apurahéiva
Purahei maymáva che ave apurahéiva.
 

 

 

 

GRACIAS A LA VIDA
A Francisco Villa, a Christian Benítez y Mario Ramírez
Canto que ha sido valiente/ siempre será canción nueva.
Víctor Jara

Gracias a la vida que me ha dado tanto.
Me dio dos luceros que cuando los abro,
perfecto distingo lo negro del blanco
y en el alto cielo su fondo estrellado
y en las multitudes el hombre que yo amo.

Gracias a la vida que me ha dado tanto.
Me ha dado el oído que en todo su ancho,
graba noche y día, grillos y canarios,
martillos, turbinas, ladridos, chubascos,
y la voz tan tierna de mi bien amado.

Gracias a la vida que me ha dado tanto.
Me ha dado el sonido y el abecedario;
con él las palabras que pienso y declaro;
madre, amigo, hermano y luz alumbrando
la ruta del alma del que estoy amando.

Gracias a la vida que me ha dado tanto.
Me ha dado la marcha de mis pies cansados
con ellos anduve ciudades y charcos,
playas y desiertos, montañas y llanos,
y la casa tuya, tu calle y tu patio.

Gracias a la vida que me ha dado tanto.
Me dio el corazón que agita su marco
cuando miro el fruto del cerebro humano,
cuando miro el bueno tan lejos del malo,
cuando miro el fondo de tus ojos claros.

Gracias a la vida que me ha dado tanto.
Me ha dado la risa y me ha dado el llanto.
Así yo distingo dicha de quebranto,
los dos materiales que forman mi canto,
y el canto de ustedes que es el mismo canto,
y el canto de todos, que es mi propio canto.
 

 

 


06.  Mba'e pu/ La banda
Chico Buarque (Brasil)

MBA'E PU

Mamo nipoku aiméva
Ha ahayhúva che renoi.
Mba'epu ohecha ohasa
Mborayhúpe opurahei.

Ha che yrũ oñembyasýva
Che popyhy ha oho
Mba'epu ohecha ojasa
Mborayhúpe opurahei.

Pe tapicha oipapáva viru opyta
Mba'e myendyha oipapáva aguyje ohasa
Pe oporohayhúva oipapáva mbyja
Opyta, ha ohecha, ohendu, ha oguata.
Kuña oñembyasyka kirirĩhame opukavy.
Pe yvoty ndovyai ha oñembotyva ojepe'a.
Ha mita kuéra maymáva ovy'a
Mba'epu ohecha ohasa
Mborayhupe opurahei.
 
Mamo nipoku aiméva
Ha ahayhúva che renoi.
Mba'epu ohecha ohasa
Mborayhúpe opurahei.
 
Ha che yrũ oñembyasyva
Che popyhy ha oho
Mba'epu ohecha ojasa
Mborayhúpe opurahei.
 
Pe tujami hesarai
Kane'ogui oimo'ã
imitahã ha okápe ose ojeroky
Mitakuña oñemboja ovetãme
Pe mba'e chupeguara ipuha

Vy'a guasu isarambi pe tapere ha oho
Ha pe jasy okañy va'ekué katu osẽ
Che tavami tuichakue ojegua
Mba'epu ohecha ohasa
Mborayhúpe opurahei.
 
Che ñembuasýpe guará
Upe he'é vaekue opa
Mba’e vai oupa jey
Pe mba'epu oparire.

Ha opavave huguápe oho
Ha upe huguape ñembyasy.
Mba'epu ohasa rire
Mborayhúpe opurahei.
 

 

 

 

A BANDA

Esta va á toa na vida
O meu amor me chamou
Pra ver a banda passar
cantando coisas de amor

A minha gente sofrida
Despidiu-se da dor
Para ver banda pasar
Cantando coisas de amor

O homem sério que contava dinheiro parou
O faroleiro que contava vantagem parou
A namorada que contava as estrelas parou
Para ver. ouvir e dar passagem
A moҫa triste que vivia calada sorriu
A rosa triste que vivía fechada se abriu
E a meninada toda se assanhou
Pra ver a banda passar
Cantando coisas de amor

Estava á toa na vida
O meu amor me chamou
Pra ver a banda passar
Cantando coisas de amor

A minha gente sofrida
Despediu-se da dor
Pra ver a banda passar
Cantando coisas de amor

O velho fraco se esqueceu do cansaco e pensou
Que ainda era moҫo pra sair no terraҫo e danҫou
A moҫa feia debrucou na janela
Pensando que a banda tocaya pra ela

A marcha alegre se espalhou na avenida e insistiu
A lua cheia que vivía escondida surgiu
Minha cidade toda se enfeitou
Pra ver a banda passar cantando coisas de amor
 
Mas para meu desencanto
O que era doce acabou
Tudo tomou seu lugar
Depois que a banda passou

E cada qual no seu canto
Em cada canto urna dor
Depois da banda passar
Cantando coisas de amor

 


LA BANDA
A Frank Fernández
Tus manos son como mariposas de alas doradas y tierna dulzura.
RFH

Estaba a la deriva
Y mi amor me llamó
Al ver la banda pasar
Cantando cosas de amor.

Y mi gente sufrida
Despidió al dolor
Al ver la banda pasar
Cantando cosas de amor.

El hombre serio que contaba dinero, paró,
El farolero que contaba victorias, paró,
La enamorada que contaba estrellas, paró,
Para ver; oír y dar paso.
La moza triste que vivía callada sonrió,
La rosa triste que vivía cerrada se abrió,
La muchachada toda se alegró
Al ver la banda pasar
Cantando cosas de amor.

Estaba a la deriva
Y mi amor me llamó
Al ver la banda pasar
Cantando cosas de amor.

Y mi gente sufrida
Despidió al dolor
Al ver la banda pasar
Cantando cosas de amor.

El viejo débil
Se olvidó del cansando y pensó
Que era joven y salió a la terraza y bailó.
La moza fea se asomó a la ventana
Pensando que la banda tocaba para ella
La marcha alegre se esparció en la avenida y siguió
La luna llena que vivía escondida salió
Mi ciudad toda se adornó
Al ver la banda pasar
Cantando cosas de amor.

Más para mi desencanto
Lo que era dulce acabó
Todo volvió a su lugar
Cuando la banda pasó.

Y cada cual con su canto
Y en cada canto un dolor
Después que la banda pasó
Cantando cosas de amor
 

 

 


07.  Bolivia-pe che mbyape/ Píntame Bolivia
Christian Benítez (Bolivia)

 

BOLIVIA - PE CHE MBYAPÉ

Che mbyapé sa'yjúpe ha che mbyape hovynguy
Pytãvape che mbyapé: ché Bolivia, ché Boli
Ha che ahoína y ryjúipe, parápe che mbojahu
Ha ema'ẽkena aikoha ne retami rembe'y
 
Bolivia, poravyky he upe jakakua'ase
Nde purahéiko Bolivia, nde kóga nemoingove
Che purahei reroviárõ, Boliviarõ eiko ndave
Jerovia ñane moirüro jaguatáne oñondive

Amámena che myakỹ ha kógandie che ñotỹ
Ha ema'e heñóima hina Bolivia no ñemitỹ
Pe ka'aguy mara'ỹme ha mínape che reka
Ha yvyty guasu pa'ũme ejehe'a che rehe
 
Che mbyapé sa'yjúpe ha che mbyapé hovynguy
Pytávape che mbyapé: ché Bolivia, ché Boli
 

 

 

 

PÍNTAME BOLIVIA


A León Gieco ya los Pueblos Originarios de 'Nuestra América'

Sube a nacer conmigo, hermano./ Dame la mano desde la
profunda zona de tu dolor diseminado./ No volverás del fondo de
las rocas./ No volverás del tiempo subterráneo. ¡No volverá tu voz
endurecida./No volverán tus ojos taladrados.../ Yo vengo a hablar
por vuestra boca muerta./ A través de la fierra juntad todos/ Los
silenciosos labios derramados/ Y desde el fondo habladme toda
esta larga noche/ Como si yo estuviera con vosotros anclado,/
Contadme todo, cadena a cadena,/ Eslabón a eslabón, y paso a
paso./ Afilad los cuchillos que guardasteis,/ Ponedlos en mi pecho
y en mi mano,/ Como un río de rayos amarillos,/ Como un río de
tigres enterrados,/ Y dejadme llorar, horas, días, años,/ Edades
ciegas, siglos estelares./ Dadme el silencio, el agua, la esperanza.
/ Dadme la lucha, el hierro, los volcanes./ Hablad por mis palabras
y mi sangre. Pablo Neruda, 'Alturas del Machu Pichu, fragmento
(Canto General)
 

Píntame amarillo, píntame de verde,
píntame de rojo: soy Bolivia y su gente.
Cúbreme de espuma, báñame de mar
y mira como me hago el perdido Litoral.

Porque Bolivia es el trabajo
y la esperanza de crecer,
son los niños, son los campos,
es lo que hagas tu nacer.
Si es que crees en mi canto
hazte Bolivia tú también
y ven a unir conmigo
tu esperanza y tu fe.

Riégame de lluvia, siémbrame semillas,
y mira como crecen en mí los campos de Bolivia.
Búscame en la mina o en la selva virgen
y en la cumbre andina hazte parle de mi origen.

Píntame amarillo, píntame de verde,
píntame de tojo soy Bolivia y su gente.
 

 

 

 


08.  La canción es urgente
Teresa Parodi (Argentina)


La canción es urgente,
es un río creciendo,
una flecha en el aire,
es amor combatiendo.

Quiero dártela ahora
que es la hora del fuego,
que es la hora del grito
que es la hora del pueblo.

Que nos una amorosa,
que nos pegue en el pecho,
que si vamos cantando
no podrán detenernos.

Que tu voz la levante,
que la suelte en el viento
y que suene a victoria
cuando rompa el silencio.

La canción es simiente,
es de barro y de cielo,
es semilla y espiga,
es futuro y recuerdo.

La canción es urgente,
va y viene compartiendo
con dolor y alegría
el mismísimo sueño.
Quiero dártela ahora
con las ganas que tengo
con el nombre de todos
los que no se rindieron.
 

 

 

 

 

 


09.  Ne porãiteva yvotymi/ Capullito de alelí
Rafael Hernández (Puerto Rico)

 

NE PORÃITÉVA YVOTYIVIMI

No porãitéva yvotymi
Reikuaámo rohayhuha
Che rayhumi va’erã ndave
Ñembyasýgui tapytu'ũ
 
Nde reikuaá nderehe'ỹ
Che rekove opyta nandi
Nde reikuaáva capullito de alelí

Cheve guarã ndaiporiche
Nde mbojojáva che alelí
Ndéve ame'ẽ che mborayhu
Ha aropojai che korasõ
 
Ndé añoite ha'e kuña
Che ahayhúva añete
Terereko che mborayhu
Amanoite peve guarã
 
Ndeve guarã che purahei
Ahayhuetéva che aleli
Chéve egueru nde ryakuámi
Ku michĩmi ramo jepe.
 

 

 

 

CAPULLITO DE ALELI

A Violeta Parra
Estás en mí: caminas con mis pasos, hablas por mi garganta;
te yergues en mi cal/ y mueres, cuando muero, cada noche.//
Estás en mí con todas tus banderas;/ con tus honestas manos
labradoras/ y tu pequeña luna irremediable.
Hérib Campos Cervera (Paraguay)

Lindo capullo de alelí
Si tú supieras mi dolor
Correspondieras a mi amor
Y calmaras mi sufrir

Porque tu sabes que sin ti
La vida es nada para mí
Tu bien lo sabes capullito de alelí

No hay en el mundo para mí
Otro capullo de alelí
Que yo le brinde mi pasión
Y que le de mi corazó
Tú solo eres la mujer
A quien he dado mi querer
Y te brinde lindo alelí
Fidelidad hasta morir

Por eso yo te canto a ti
Lindo capullo de alelí
Dame tu aroma seductor
Y un poquitito de tu amor


 

 


10.  Che ha'e táva michíva/
Yo soy de un pueblo sencillo
Luis Enrique Mejía Godoy (Nicaragua)

 

CHE HA'E TÁVA MICHÍVA


Che ha’e táva imirĩva
Ñaimo’ã ku guyrami
Che reja ára ohasáva
Keyvoty ha ñemoti

Che rekoha michímíva
Che reramoguáicha Juan
Ha pe mborayhu ame'ẽva
Oñeme'ẽ haichagua

Che táva omoirũ vaeku'éva
Pe mboka ha purahei
Hetaite mba'e ohaságui
Hataite mba'e oikua'a

Ojoyke'yva ñandé
Ñande pe'ase ojuehegui
Ñande rechágui michĩ
Tata sunu oñondive

Ñe'epotývako ché
Ñe'e ipotýva ajapo
Mamo ajuhuhápe okẽ
Pochípe ha mborayhu

Añemomba'eguasúva
Jepeve ase tapykua
Ha aguijepe añeñandúva
Ajeharỹro jepe

Ha oime che táva ipuahúva
Ha ymáma hemimbyasy
Jepevénte che tavýva
Añorairo karia'y

Mitami cheroikovéva
Nikinohomo vaekue
Oñomoirũva Sandino
Ha Benjamín Zeledón
Tapicha kuéra ohaihúva
Ha opa ara oipysyrõ
Ñamoirúne irevolu.
 

 

 

 

YO SOY DE UN PUEBLO SENCILLO


A Danny Rivera y al pueblo de Puerto Rico

Yo sé que en la mañana del tiempo señalado,/
todos los calendarios y campanas/ llamarán a los Hijos de este Día//
Y ellos vendrán, cantando, con su misma bandera; con su mismo
fusil recuperado;/ vendrán con esa misma sonrisa transparente/
que no tuvieron tiempo de enterrar.// Y en la hora y el día de un
tiempo señalado,/regresarán, cantando, y en la misma trinchera
/ dirán, frente a la misma bandera de mil años:// «¡Presente,
Capitana de la Gloria!/ ¡Aquí estamos de nuevo para cuidar tu
rostro,/ tu ciudadela intacta; tu imperio invulnerable,/ Libertad!».
Hérib Campos Cervera (Paraguay)


Yo soy de un pueblo pequeño,
pequeño como un gorrión
con medio siglo de sueños
de vergüenza y de valor.

Yo soy de un pueblo sencillo
como la palabra Juan,
como el amor que yo entrego
como el amor que me dan.

Yo soy de un pueblo nacido
de'entre fusil y cantar
que de tanto haber sufrido
tiene mucho que enseñar.

Hermano de tantos pueblos
que han querido separar
porque saben que aún pequeños
juntos somos un volcán.

Yo soy de un pueblo que es poeta
y sus versos escribió
en los muros y en las puertas
con sangre, rabia y amor.

Yo soy de un pueblo orgulloso
con mil batallas perdidas,
soy de un pueblo victorioso
que aún le duelen las heridas.

Yo soy de un pueblo reciente
pero antiguo su dolor
analfabeta mi gente
medio siglo en rebelión

Yo soy el pueblo que un niño en
Niquinohomo soñó.
Soy del pueblo de Sandino
y Benjamín Zeledón.
Yo soy de un pueblo sencillo,
fraterno y amigo,
que siembra y defiende su Revolución!



 

 


11.  Ñandejárape ajerure/
Solo le pido a Dios
León Gieco (Argentina)

 

ÑANDEJÁRAPE AJERURE

Ñandejárape ajerure
Ani ajepyapy'ỹ pe ñembyasýre
Anítei amano ajapo mboyve
Umi tekotevẽva ko arapỹpe

Ñandejárape ajerure
Pe tekojoja'ỹ ani ahechagítei
Ani aje'ovapetétei che karãivo
Pyapẽ meguã ko che po'a aga omomarãvo

Ñandejárape ajerure
Ani ajepyapy'ỹ umi ñorairóre
Moñaiku hina opyrũ hatáva
Yvypora imara'ỹva rekovére

Ñandejárape ajerure
Ani che py'apy’ỹ umi ombotavýva
Ikatuve ñandehegui umi ipovyróva
Ha tesaráipe ñamombo pya'eteinte
 
Ñandejárape ajerure
Ani che py'apy'ỹ tenondeguáva
Py'a tarovápe ojejuhu oho va'erãva Oiko
haguá umi ñande’ỹva apytépe.
 

 

 

 

SOLO LE PIDO A DIOS


A Francisco de Paula Oliva, Miguel San Martí
y Bartomeu Melia, s.j.

Él que creía en el cielo/ Él que no creía en él/ Los dos amaban
la hermosa/De los soldados rehén/ Uno subía a mirarla/ El otro
acechaba también Él que creía en el cielo/ Él que no creía en él/
Que importa cómo se llame/ La claridad que uno ve/ Que uno vaya
a la capilla/ O el otro que nunca fue/ Él que creía en el cielo/ Él
que no creía en él/ De corazón y de labio/Uno y otro eran de fe.
Luis Aragón


Solo le pido a Dios
Que el dolor no me sea indiferente
Que la reseca muerte no me encuentre
Vacío y solo sin haber hecho lo suficiente

Solo le pido a Dios
Que lo injusto no me sea indiferente
Que no me abofeteen la otra mejilla
Después de que una garra me arañe esta suerte

Solo le pido le pido a dio
Que la guerra no me sea indiferente
Es un monstruo grande y pisa fuerte
Toda la pobre inocencia de la gente

Solo le pido a Dios
Que el engaño no me sea indiferente
Si un traidor puede más que unos cuantos
Que esos cuantos no lo olviden fácilmente

Solo le pido a Dios
Que el futuro no me sea indiferente
Desahuciado está el que tiene que marchar
A vivir una cultura diferente.

 

 



12.  Eimo’ãna/ Imagine
John Lennon (Inglaterra)

 

EIMO'ÃNA
Silvio-pe guarã

Es el canto universal/ cadena que hará triunfar,/
el derecho de vivir en paz. Víctor Jara


Eimo'ãna ndaiporiha pe yvága
Ndahasyi reñeha'ãro
Ni añareta pe ñandeguỹpe
Ha yvatepe ára añónte
Eimo'ãna ñande kuéra
Jaikovéva ára ha ára.
 
Eimo'ãna ndaiporiha tetã
Ndahasyi jajapo
Ha mba'evere jajuka ha ñamano
Ha aveí ndaiporiha Tupã.
Eimo'ãna umi yvypóra
Noñorairõi.

Ikatu ere ahechaha che kepegua
Há yvy ári nacheañoi
Aha'ãro py'ae oñondive
Ko arapy taipetei.

Eimo'ãna jaikoha mba'eve'ỹre
Ikatúne pa ejapo?
Topami pe ñembyahyi, mba'e pota,
Ha upe tekojoayhu añete.
Eimo'ãna pe yvypóra
Imba'e ha opa mba'e.
 

 

 

 

IMAGINE
'El ángel pasa bajo un puente,/ Después rodea un rascacielo,/
Parque Central, lleno de gente,/ No se da cuenta de su vuelo,/

Cuanta utopía será rota/ Y cuanto de imaginación/ Cuando a la

puerta del Dakota/ Las balas derriben a John'.
Silvio Rodríguez (Cita con ángeles)
 

Imagine there's no heaven
It's easy U you try
No hell below us
Aboye us only sky
Imagine all the people
Living for today...

Imagine there's no countries
It isn't hard to do
Nothing to kill or die for
And no religion too
Imagine all the people
Living life in peace...

You may say I’m a dreamer
But I’m not the only one
I hope someday you'll join us
And the world will be as one.

Imagine no possessions
I wonder if you can
No need for greed or hunger
A brotherhood of man
Imagine all the people
Sharing all the world...


 



"Vale la pena dejar de llorar y hacer cita con el porvenir"


"El porvenir está donde habita el corazón"


"Tengo una deuda de amor y vida, con los que sueñan y aún pelean por la utopía y la libertad"


 


 

 

 

 

INTÉRPRETES
Ricardo Flecha (Paraguay), voz
Paco Ibáñez (España), voz
Luis Eduardo Aute (España), voz
Francisco Villa (Chile). voz
Frank Fernández (Cuba), piano
Chico Buarque (Brasil), voz
Negro y Blanco (Bolivia), voces
Danny Rivera (Puerto Rico), voz
Luis Enrique Mejía Godoy (Nicaragua), voz
León Gieco (Argentina), voz

ARREGLOS Y ORQUESTACIÓN
Mauricio 'Pinchi' Cardozo Ocampo
Frank Fernández (5)

TRADUCCIONES AL GUARANÍ
Félix de Guarania

MÚSICOS INVITADOS
Rubén Darío Jara, violines, Paraguay (3)
Frank Fernández, piano de cola, Cuba (5)
Remigio Pereira, trombones, Paraguay (6)
Delfín Cardozo y los Cachorros de Sandino, guitarras y percusión, Paraguay (10)
Luciano Herrera, charango, quena, zampoña, Bolivia (11)

INGENIEROS DE SONIDO/ ESTUDIOS DE GRABACIONES
Horacio Cáceres, Estudios LA. Lambaré, Paraguay
Mauricio Pinchi Cardozo Ocampo, Estudios MCO. Paraguay
Fernando Prado-Lucas Ariel (Estudios Biscoito Fino. Río de Janeiro. Brasil)
Pablo y Eduardo Collazo (Estudios Abdala. La Habana, Cuba)
Julio Pulido García R (Estudios FF La Habana, Cuba)
Javier Monforte (Studio 7. Madrid, España)
Olimpia Calderón (Estudios Ojalá. La Habana, Cuba)
Guillermo Norory (Estudio Momotombo. Managua, Nicaragua)
Osky Amante (Estudios Del Arco. Buenos Aires, Argentina)
Bernarda Villagómez (Estudios Pro-Audio. La Paz, Bolivia)
 
DISEÑO GRÁFICO
Celeste Prieto

IMPRESIONES
Imprenta Arte Nuevo

PRODUCCIÓN ARTÍSTICA
Ricardo Flecha

FOTOS/PRODUCCIÓN EJECUTIVA
Techi Cusmanich

AGRADECIMIENTOS
Paco Ibáñez (España),
Luis Eduardo Aute (España),
Francisco Villa (Chile),
Frank Fernández (Cuba),
Chico Buarque (Brasil),
Negro y Blanco (Bolivia),
Danny Rivera (Puerto Rico),
Luis Enrique Mejía Godoy (Nicaragua),
León Gieco (Argentina).
Ticio Escobar (Paraguay)
Meme Perasso - Mario Rubén Álvarez - Mimbi Giménez
Embajada de Cuba en Paraguay - Adolfo Curbelo Castellanos
Instituto Cubano de la Música - Casa de la Promoción (ICM) - Jorge González (Cuba)
Estrella Morejón
Rosa María Fernández
Lucy Romero
Olimpia Calderón
Juan Mario
Silvio Rodríguez-Estudios Ojalá - Lázaro García - Estudios Abdala
Lucía y Tania Mejía
Irma y Miguel Almada (Nicaragua)
Vinicius Franҫa - Silvia Buarque, Chico Díaz e Irene Buarque Díaz - María Cándida y Juan Díaz Bordenave
Estudios Biscoito Fino (Brasil)
Víctor Heredia
Familia Vaglica-Torres
Virginia Taranto (Argentina)
Presidente, Director Ejecutivo y Miembros del Consejo Directivo del FONDEC


 

 

 

ENLACE A DOCUMENTOS RELACIONADOS

(Hacer click sobre la imagen)

 

 

 

 

 

MÚSICA PARAGUAYA - Poesías, Polcas y Guaranias - ESCUCHAR EN VIVO - MP3

MUSIC PARAGUAYAN - Poems, Polkas and Guaranias - LISTEN ONLINE- MP3

 

 

 





Bibliotecas Virtuales donde se incluyó el Documento:
MÚSICA
MÚSICA PARAGUAYA - POLKAS y GUARANIAS (PARA E
IDIOMA
IDIOMA GUARANÍ - POESÍAS - MÚSICAS - ESTUDIOS



Leyenda:
Solo en exposición en museos y galerías
Solo en exposición en la web
Colección privada o del Artista
Catalogado en artes visuales o exposiciones realizadas
Venta directa
Obra Robada




Buscador PortalGuarani.com de Artistas y Autores Paraguayos

 

 

Portal Guarani © 2024
Todos los derechos reservados, Asunción - Paraguay
CEO Eduardo Pratt, Desarollador Ing. Gustavo Lezcano, Contenidos Lic.Rosanna López Vera

Logros y Reconocimientos del Portal
- Declarado de Interés Cultural Nacional
- Declarado de Interés Cultural Municipal
- Doble Ganador del WSA