RÍO GRANDE, LOÍZA GUA
Autora: JULIA DE BURGOS, Puerto Rico 1.914 - Nueva York 1.953
Traducción de MIGUELÁNGEL MEZA
¡Río Grande, Loíza-gua!... Eñembopukúna che ángare
ha topyta che ã tokañy ndeysyry mimíre
oheka hagua mba’yru oñomiva’ekue imitãmíme
ha ñemyaña tarova reheve ome’ẽjey ndéve tape.
Ejepokána che rembére ha tove toromboy’u,
roñandu hagua che mba’érõ sapy’ami,
ha toromokañy yvóragui ha nde pype voi toroñomi,
ha tahendu yvytu jurúpe ñe’ẽ ñane mondýiva.
Eguejýna sapy’ami yvy árigui,
ha eheka che ñe’ã rekotevẽme iñungatupýva mba’eñemi;
ejehe’ána che angapýpegua guyra vevére,
ha che kevýre eheja chéve ypoty yguigua.
¡Río Grande, Loíza-gua!... Che ysyrymi, che yguasu,
che rupi guive yvy ári che sy poty rembe;
oguejy nendive, opopo, tape yvatéguio,
ohekávo hape pyahu, che angapota kangy;
ha che mitãrõ, che, ñe’ẽyvoty yguasúpe,
ha che, yguasu, che kerayvoty ñe’ẽyvotýpe guarã.
Chakãmbuku miẽ. Osẽmbaite chéve che rekove
ha chejuhu ajapokói nde syry tuichaveháre;
ha che pyhy hetaiterei jey, ha iporãitéva juayhúpe
remombáy che ánga ha rehetũ che rete.
Moõ reguereha umi nde y ombojahuva’ekue
che rete, avati’ýva háĩmbiti kuarahýva.
¡Oimeva’erã mba’éichagua tetã yvymbytépepa
oiméva tymba yrembe’ýpe che pyhynehína!
¡Oimeva’erã mba’éichagua ama’akúpepa yvy mombyrý-
pe añehẽnehína ambovo hagua yvy pyahu;
térãne, kane’õgui aisu’uhague korasõita,
cheretãmane ahávo hatã hesakãva y’atãme!
¡Río Grande, Loíza-gua!... Hovy. Pirehũ. Pytã.
Jehechaha hovy, yvága hovy kuigue;
so’o morotĩ opívo hũjepiva ndehegui
pyhare oikejave nde rupápe;
tuguy syry pe, ama guýrupi
oue’ẽ chororo jave ituju’yku umi yvyty.
Yguasu kuimba’e, katu kuimba’e nepotĩ’yguasúva,
reme’ẽgui ne ánga hovy reme’ẽvo ne ñehetũ hovy.
Karaiete yguasu. Yguasu kuimba’e. Ko kuimba’e añónte
ohetũ che ánga ohetũnguévo che rete.
¡Río Grande, Loíza-gua!... Yguasu nde tuicháva. Tasẽ nde tuicháva.
Tuichavéva opaite ñande ilagua rasẽ,
ramo’ã, tuichavérire chehegui osẽvagui
che ánga resárupi che retã isãso’ỹvape guarã.
Traducido al guaraní paraguayo por Miguelángel Meza
RÍO GRANDE DE LOÍZA
Autora: Julia de Burgos, Puerto Rico 1.914 - Nueva York 1.953
¡Río Grande de Loíza!... Alárgate en mi espíritu
y deja que mi alma se pierda en tus riachuelos
para buscar la fuente que te robó de niño
y en un ímpetu loco te devolvió al sendero.
Enróscate en mis labios y deja que te beba,
para sentirte mío por un breve momento,
y esconderte del mundo y en ti mismo esconderte,
y oír voces de asombro en la boca del viento.
Apéate un instante del lomo de la tierra,
y busca de mis ansias el íntimo secreto;
confúndete en el vuelo de mi ave fantasía,
y déjame una rosa de agua en mis ensueños.
¡Río Grande de Loíza!... Mi manantial, mi río,
desde que alzome al mundo el pétalo materno;
contigo se bajaron desde las rudas cuestas,
a buscar nuevos surcos, mis pálidos anhelos;
y mi niñez fue toda un poema en el río,
y un río en el poema de mis primeros sueños.
Llegó la adolescencia. Me sorprendió la vida
prendida en lo más ancho de tu viajar eterno;
y fui tuya mil veces, y en un bello romance
me despertaste el alma y me besaste el cuerpo.
¿Adónde te llevaste las aguas que bañaron
mis formas, en espiga de sol recién abierto?
¡Quién sabe en qué remoto país mediterráneo
algún fauno en la playa me estará poseyendo!
¡Quién sabe en qué aguacero de qué tierra lejana
me estaré derramando para abrir surcos nuevos;
o si acaso, cansada de morder corazones,
me estaré congelando en cristales de hielo!
¡Río Grande de Loíza!... Azul. Moreno. Rojo.
Espejo azul, caído pedazo azul de cielo;
desnuda carne blanca que se te vuelve negra
cada vez que la noche se te mete en el lecho;
roja franja de sangre, cuando bajo la lluvia
a torrentes su barro te vomitan los cerros.
Río hombre, pero hombre con pureza de río,
porque das tu azul alma cuando das tu azul beso.
Muy señor río mío. Río hombre. Único hombre
que ha besado mi alma al besar en mi cuerpo.
¡Río Grande de Loíza!... Río grande. Llanto grande.
El más grande de todos nuestros llantos isleños,
si no fuera más grande el que de mí se sale
por los ojos del alma para mi esclavo pueblo.
ENLACE INTERNO A DOCUMENTO FUENTE
(Hacer click sobre la imagen)
SEP DIGITAL - NÚMERO 4 - AÑO 1 - JUNIO 2014
SOCIEDAD DE ESCRITORES DEL PARAGUAY/ PORTALGUARANI.COM
Asunción - Paraguay
ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA
(Hacer click sobre la imagen)