|
CARLOS
MARTÍNEZ GAMBA (+)
|
|
|
|
YVYTIMBO TIMBOKUE, 1999 - Poesías en guaraní de CARLOS MARTÍNEZ GAMBA
|
|
|
YVYTIMBO TIMBOKUE, 1999
Poesías en guaraní de CARLOS MARTÍNEZ GAMBA
Editorial SURUKU'A
Asunción – Paraguay, 1999
Impreso en Ediciones y Arte
Enero 2000 (141 páginas)
YVYTIMBO TIMBOKUE
Yvytimbógui ché aiko,
yvytimbópe ajevýyta
ko'ẽrõiténte, che año.
Mbykýta che rekove
yvytimbónte ha'éva,
yvytimbo timbokue.
Puerto Rico, Misiones, Argentina
l, jun., 1992
MOMBYRY OHÓTAVAPE
Ndé, nde róga rehejáva,
rehótagui mombyry,
ha'esemínteko ndéve:
- Ani rejepy'apy...
- Katuete tetã ambuére
rejuhútagui tory
omokãva yvytúicha
nde rováre tesay.
- Aníke rekyhyje
rehótagui mombyry...
Aikuaáguinte añe'ẽ
à mba'égui, che ryvy...
PR, 1, jun., 92
KANGUE ÑEMBOYKU
Ché naha'arõsevéima...
Pévare, che mbiay'uhéi
omyenyhẽ ñipytũ
vaígui che purahéi.
Araka'ete pevépa
kóicha aikóta ché.
Che mbiay'uhéi rata'y
ombyakúta che kangue.
PR, 1, jun., 92
GUYRA HA'EÑO
Che róga ndaha'evéima
che róga kuehe guare.
Chéve ĝuarã mba'evéma
ndé rehoite guive.
Ha che irũ nguéra he'íma:
- Mba'e rehepa oho
ha ndereja ñemo'ã
mba'e guyra ha'eño.
Opaite mba'e oĩva
iñambue che hegui:
Kuarahy omimbive'ỹma,
Nde pore'ỹgui oñemi.
PR, 1, jun., 92
VY'A'Ỹ
Vy'a'ỹ chembopiru
ha mbiay'uhéi chekutu:
Upe ahayhúva ché
mombyryetémane oime.
PR, 1, jun., 92
KO'Ẽ'Ỹ
Mba'éichamo naiko'ẽiri
ko'ẽ rehoitetaha...
Che purahéi ñembyasy
oñepyrũta ojera.
Pore'ỹ omoñepyrũta
che mbaretekue monda.
Che rekovégui oikóta
mba'ekuaa'ỹharã.
PR, 1, jun., 92
MÁRÕMA
Pytũ ojepysóma,
vy'a'ỹ osoro
ha techaga'únte
chepy'ajo'o.
Ne pore'ỹnguénte
che ñe'ẽre oĩ,
ha ete ikatu'ỹva
ichugui ajei.
Che'ãko'õmbáma
che rembipota.
ñipytũ pavẽicha
py'atarova.
Che py'ápe oiméma
tata hembipe...
Chembohuguypáva
tesarái kyse.
Márõma ha márõma
ché jeýta ché:
Che reko kuatiáre
kóichamane oime.
PR, 1, jun., 92
TA'ARÕREI
Pyhare, ndé rehecháva
che kerasy, eroĝuahẽ
mamo ha'é oimehápe,
ã purahéi asyete.
Ha ere ichupe avei
tasẽmente aikoveha
ha'é chereja haguére,
ha akóinte aha'arõha.
PR, 1, jun., 92
YRO'Y ÑAÑUVÃ
Ha mávapa ohenduséne
che mborayhúgui guare;
máva apysápepa aitýta
chemoañomi ramo ndé.
Mávapepa amombe'úta
ogueha che kuarahy;
nde hegui ajepe'ávo
cheañuãmba yro'y.
Che resa noñembotýiri,
ikatuve'ỹva ake;
pyhare ijapyra'ỹva
rehente aiko chepyahẽ.
"Ko'émbávo oĝuahẽta",
ha'e aikóvo che jeupe,
ha pya'e ahechakuaa
tuicha ajejavy hague.
Ha ajahe'o jeýma
ko'ẽmba jey peve,
amoñepyrũ mbotávo
che py'a japu ñe'ẽ.
Cherasy nepore'ỹgui,
ndakuerasevéi voi...
Ka'aru omanoháicha
amanóne ché avei.
PR, 1, jun., 92
TEINDY
Ha ndépa, pykasumi,
Nderasy cheicha avei.
Ha nerasẽme ere
Nderevy'ahái ete.
Térãpa ché ndekyvýguinte
Cheporiahuvereko,
Ha upévare rejora
Tapére nde jahe'o.
PR, 1, jun., 92
KOROCHIRE PYTÃ
Korochire purahéi
chembopy'apiro'y.
Ikatu oporohayhúgui
peichaite peve hory.
Heta iterei pyhare
ake'ỹ rehe ahasa
arombyasýgui aikóvo
pore'ỹ mbuku paha.
Herungua ivevuive ramo
ikatúne rojuhu:
Sapy'aite peteĩme
arekóne pytu'ũ.
Korochire purahéi
tekópe omboaguyje.
Mba'éichamo ché avei
upéicha añemoñe'ẽ.
Korochire purahéi
chembopy'apiro'y;
vy'a'ỹgui chepe'a
ha omokã che resay.
PR, 1, jun., 92
SUINDA
Suinda omondyry
te'õngue aorã:
- Chiht, chiht!, ahendu
pyhare puku aja.
Suindáicha avei
pyhare ndakéi,
aikogui aheka
che rembiay'uhéi.
Che remimbyasy
tuichaverei.
Suinda omondyry
che rekovemi.
Iñe'ẽ oikuaa
che remimbyasy:
- Chiht, chiht!, che py'a
suinda omondyry.
Suindánte oikuaa
che tyre'ỹngue,
ha che mborayhu
re'õngue omonde.
- Chist, chist!, pehendu,
suinda omondyry
savana oñañuãva
mborayhu asy.
PR, 1, jun., 92
PYKASU ÑEMOÑE'Ẽ
Pykasu, che reindymi,
ndéicha aveíko ché
che rembipotágui
amano mbotaite.
Hesehápe che py'a
tatápeicha ochyryry.
Che rekove, mba'evénte,
che rete katu yty.
Mba'evéma ndarekói,
ndaroviái mba'evete;
chepy'anandi reíma,
mba'erãpa aikoseve.
PR, 1, jun., 92
TESARÁI KANGUE
Ako cherasy ramo guare
- mborayhúgui che rasy-,
osyry che rete ykégui
poyvi veve peteĩ
tuguýgui iñapovõva.
Ha apyta ama'ẽ
arapyahu yvyra kaiguére.
Akaru mbokaja ratĩ hu'itĩgui
ha guaviju apesã re'õnguépe
añehembekyty.
Añembojahu peve
ha mara'ỹmema ajevy
ako yvotyty reityguypýpe.
Yvyrarogue roky kyrýu rehe
mainumby ojepepokyty,
ha aratoguekuiha ysypo hovy
ra'ỹingue raviju
che akã rehe omyasãi
tesarái kangue.
PR, 3, jun., 92
YVYRA AYSYKUE
Ne ra'anga che resápe
jepí ĝuarãma oĩ,
ha che py'ápe katu
ne mandu'ánte oñemi.
Temimbyasy chejopy
rohechave'ỹ vove.
Nde rova ahecha ramo
mante aikoseve.
Ne mborayhu che ruguýre
vaicha yvyra aysykue.
PR, 5, jun., 92
MBORAYHU RAPE'Ỹ
Osyry che resay
Ahecha ramo upe trẽ
Ohomaha mombyry.
Mba'eicha rupímo ché
Yvy rape amboty
Ha arapytu rape.
Ndahapéi che mborayhu...
Tahape'ỹnte yvy,
Ára ha para guasu.
PR, 5, jun., 92
TESAY MBO'Y
Rehechápa ko mbo'y
Itaverágui omimbíva.
Che resaýnte ha'e,
ho'ysã atãmbamíva,
ahendúgui rehotaha
ndéve ĝuarã añomíva.
PR, 5, jun., 92
ÑASAINDY'ỸME
Pyhare oikorei ñasaindy'ỹme,
jasy japepohũ oityvyro,
guyra ñipytũnte ndokéiri
ha anguéra katu opa rupi oiko.
Póra cheve nachemongyhyjéiri,
mombyry che py'águi Te'õ;
ndaipóri che yke rehe ipyahẽva;
suinda, omanóva aorã omondoro.
Che ha'e ñembyasyrã tuichavéva
ha'eha upe ára ikatu'ỹva rejoko,
ha oguerahámava ñande hegui
ymaguare vy'a ha pukasoro.
PR, 6, jun., 92
PY'AKUAAKUE
Ko'áĝa ama'ẽ
aratoguekuiha platanokuéra
yvyrarakã rehe,
háime pytãmbáva;
tova ñipytũngýre
che yke rehe oje'óva,
ha opaite ãva hesakãmba vaicha,
yvotyroguéicha ja'éta voi
arahaku ama ohasapámavo.
Opaite hi'aĝuimba jey,
ne mborayhúnte
oho kueheguare kotyvo,
tape mombyryha peteĩreicha.
Mbovy áramapa ojapo
ko mborayhu rembiasakuégui.
Pya'e ojapóta ku ñaimo'ãta voi
mokõipa mba'eramoguáicha,
añetehápe.
(Temiandu mb arete tyvyro
ha resakã
opaite ára ohasapámava
py'akuaakue ndive.)
PR, 6, jun., 92
JAGUAHASY
Ako taitýgui oveve ramo
sapy'ánte mborayhu!
Ko'ẽ morotĩ sakãme
nde rehénte añanga'u.
Pyhare ratypy hũre
aguaraguasu oguahu.
Ndereromandu'ávontema
Ché aikove va'erã.
Nde rova omimbipáva
mombyryete chereja.
Opáichavo, hendykue
che resápe ojeheja.
Mba'epota tarovápa
ne ánga rehe oko'i,
ha chéicha aveípa ndé
jaguahasýicha reĩ...
Jaiko jarotyryry
ako mborayhukuemi.
PR, 6, jun., 92
MBORAYHU APYRA'Ỹ
Ku oñondive jaiko ramo
Pya'ete ohasa upe ára,
Ha'e ko'ága katu
Ñemo'ã ku ndohasávai.
Cherasẽnte aikóvo ché;
Mborayhu iro kuaáva.
Pykasu ñe'ẽ asymi
Ñemo'ã ku chera'ãva.
Ku oñondive jaiko ramo
Pya'ete ohasa upe ára;
Ko'áĝa ndohasapáiri:
He'õngue opyta che ánga.
Pykasu ñe'ẽ rasẽ
Ñemo'ã ku he'iukáva
Ohasave'ỹtaha
Mborayhu vy'a'ỹ ára.
Ára ndohasapáiri,
Ndohasapáiri upe ára,
Ha árare apoguyguy
Ako che rembiayhuhára.
PR, 7, jun., 92
MBYKY ÑANDE REKOVE
Mbyky ñande rekove,
pya'ete niko ohasa,
ha jaikónepa ñandé
hekueténte jaheka.
Rehecha ramo ne irũ
ojecha tesaparápe,
pya'etéke eipytyvõ,
kuimba'e, kirirĩhápe.
Ha omanóvape reho ramo
Lopeñúme eroguata,
ikatu ko'ẽrõiténte
ijykére ne renda.
Ha'esemínteko ndéve
ko'ã che remimo'ã.
PR, 25, jun., 92
TEKOVE HENDAPE'Ỹ
Tupãmba'ejaramíre
cherasẽmíta mante,
oikóva tetã ambuére,
mba'e rekávone oime.
Naiñirũiri umi oikoháre...
"Ejumikena eĝuahẽ
ha eguapy sapy'ami",
ohendu'ỹ mamove.
Tekove hendape'ỹva,
upévako hína ché,
ku márõ ojuhu'ỹva
mborayhu kueheguare.
Tekove hendape'ỹ...
Peñembyasýke peẽ.
Ko'ẽrõiténte ikatúne
peho pemoirũ chupe.
PR, 28, jun., 92
HU'Y
Ojekutu che py'áre
heságui osẽva hu'y,
ha che ruguy pehecháma
mba'eichaitépa osyry.
Pytã osyry che retére,
Ñemo'ã yvyrary...
Mávapa oúta ojoko
che ruguy syry tyky.
PR, 2, jul., 92
TYAKUÃNGUEMI
Yvytu kangy oipeju
ku ndé reimeha guive,
ha chejuhu mba'asýpe,
chereja haguéicha ndé.
Porãngue peteĩnte oĩva,
che mborayhu mbo'ypyha,
ijapu upe he'íva
aipo nderayhuveha.
Mba'evai ndevaíva
rehoitérõ che hegui.
Yvytu mba'e oguerúne
nde áva ryakuãnguemi.
PR, 7, jul., 92
TUJAKUEMI
Ára cherereko vai:
Mba'epohýi memete
che ati'ýre omoĩ.
Árante chemondýi:
Mba'evémi nañandúiri,
cheresãi, nañembyasýi.
Mba'éichamo namanói...
Chetuja, aryryipami,
mba'everãma ndaikói.
PR, 12, jul., 92
KO'ẼTĨ
Eichu ko pyharépe
ndogue mo'ãvéi voi.
Pyhare ijapyra'ỹva
hesape kamby omboi.
Hovy asýva yvytúpa
kuaraguasúre opoi
mbyja hovy yvytimbo,
ha ñande ári hayvi!...
Jepe kóicha apurahéi
ha mba'epúre amoĩ,
kuarahyresẽ ngotyvo
tesakã hembipemi.
PR, 13, jul., 92
ITAVERATĨ
Itaveratĩ ohokuévo
che py'a oñepehe'ã,
ha yrysy resaýnte
upe guive che resa.
Mba'evéma ndaipotái,
apyta chekangymi;
ndaikuaái upe ajapóva,
añe'ẽmbamirei.
Che guata renonderãme
oñembotýma tape.
Mba'érepa namanóiri
kóicha aikove rangue.
Che rekove kuatiáre
oiménane ojehai
kóicha ĝuarãntemaha
ko che rekovekuemi.
PR, 15, jul., 92
HA'E VA'ERÃ
Ku oñondive jaiko ramo
javy'aite va'ekue,
upe ha'e va'erã
ñandéve oĝuahẽ mboyve.
Ára itaveratĩme
te'õhũ ombohu'y,
ha ché tuicha asapukái
ha che ánga ambohuguy.
Mba'éicha tamora'e
che rekove amondoho,
ha aheja ko yvyhasy,
ne ãre tajejoko.
Kuarahýmo rombohéra
ndoguéirõ pyharekue;
jasy upéichante avei...,
nameméiri ohesape.
Mba'eve omyenyhẽta
ne pore'ỹ rugua'ỹ.
Opaite vy'a ahejáma,
vy'a'ỹ tacheñotỹ.
PR, 15, jul., 92
TEMBIAPO HASY'ỸETÉVA
Desata deste polvo y deste aliento
el nudo frágil en que está animada
Sombra que sucesivo anhela el viento.
FRANCISCO DE QUEVEDO
Ko'áĝa cherembiapónte
Te'õme ñeha'arõ;
tembiapo ete hasy'ỹva,
hekoita'ỹgui Te'õ.
Ejora ko yvytimbógui,
che pytúguina ejora
ñapytĩ omongoivéva
che reko kuarahy'ã.
Ha ára ko'ẽ ko'ẽ rehe
ñande rekove ojo'o.
Ñande rekove ha'énte
tape ohekáva Te'õ.
PR, 11, dic., 92
TREN FLORIDO
Ahupívo che jyva,
kuarahýicha iñapysẽ
sapy'ami nde rova.
Yvytu ne akãrague
omyasãi, ha ñemo'ã
upe trẽ ratatĩngue.
Ipaha oturuñe'ẽ...
Yvyaty guive ahecha
mombyry, mombyryve.
PR, 16, ene., 93
MBIAY'UHÉI TIMBO
Tapeyke ipotypáma;
tangara opurahéi;
ñahatĩ pepo sakã
y rova oheréi heréi.
Ha che ãgui ojepe'óma
ipaháva mbiay'uhéi.
Vy'a ko yvyape ári
sapy'amínte oiko,
ha upe jahupytymíva
tatatĩnáicha otimbo.
Tasy remireñoinguénte
che ángape ojaitypo.
PR, 1, abr., 93
ÑASAINDY PARANA ÁRI
Ha'e va'erã oñeme'ẽne
oipotávape ha'é;
ha, che ryvy, mba'erãpa
rejepy'apyseve.
Ndepojái nde kau'yháre
ha upéicharõ añoite
nde py'a oiiemyenyhẽne
torýgui ha mbarete.
Pyhare ijao mbyjáva
Paranáme omondehũ.
Ha ou jasy omyasãi
pakuri tataendyju.
PR, 1, abr., 93
SAI PYTÃ
Kuarahýicha opu'ãnguévo
yvyaty hovy kupépe
sái pytãme oñemondévo.
Eirete ijuru yképe,
añandúma omboguévo
chereterendy haguépe.
PR, 2, abr., 93
SÁI HOVY
Ijao hovy asy;
jasy peteĩme ojogua
pyhare rakuvogua
omyendýva araro'y.
PR, 13, abr., 93
MBA'EJAVYKUE TIMBO
- Ko'ẽmepa omo'ã
tatatĩna ñipytũ.
- Pyhare mba'ehovýpe
oñemi jasy pyahu.
PR, 13, abr., 93
TECHAUKAHA
- Yvytimbo timbokue
- Mombyry ohótavape
- Kangue ñemboyku
- Guyra ha'eño
- Vy'a'ỹ
- Ko'ẽ'ỹ
- Márõma
- Ta'arõ rei
- Yro'y ñañuvã
- Teindy
- Korochire pytã
- Suinda
- Pykasu ñemoñe'ẽ
- Tesarái kangue
- Yvyra aysykue
- Mborayhu rape'ỹ
- Tesay mbo'y
- Ñasaindy'ỹme
- Py'akuaakue
- Jaguahasy
- Mborayhu apyra'ỹ
- Mbyky ñande rekove
- Tekove hendape'ỹ
- Hu'y
- Tyakuãnguemi
- Tujakuemi, 40
- Ko'ỹtĩ
- Itaveratĩ
- Ha'e va'erã
- Tembiapo hasy'ỹ etéva
- Tren florido
- Mbiay'uhéi timbo
- Ñasaindy Parana ári
- Sái pytã
- Sái hovy
- Mba'ejavykue timbo
- Mba'ejererovapa
- Hyakuãngue
- Tatarã
- Jasy mbaraka
- Tory apyre'ỹ poty
- Guyraũ isyva árí
- Mborayhu ruguy
- Po ñe'ẽ pehengue aty víno puraheirã
- Mba'e jerure paha
- Pokõi ñe'ẽ pehengue aty vino yvytu'ã puraheirã
- Amyrỹi kuatia
- Ka'u tarova
- Poteĩ ñe'ẽ pehengue atymi mba'eporandumirã
- Tape pane
- Tenda paha
- Oygue
- Oporoheja rei'ỹva
- Tembiechaga'u
- Jasy kerecha
- Tuguy guahu
- Te'õ ra'arõ
- Poriahu vai
- Kyhyjerei
- Jasy irundy Tupã ára
- Oikétavape
- Ára remirendy
- Morotĩ ovykue kapu
- Ta'eño
- Páy
- Yro'y
- Ára toguekuiha
- Nde rete akukue
- Kuatiañe'ẽ ĝuahẽ
- Aravo re'õngue
- Ava mamovegua
- Temimbyasy renda
- Ku oho riréma
- Ta'arõ mborayhúpe
- Yvytu hovy
- Aikose ndérõ
- Yvate ha mombyry
- Hi'ã jehechauka Sánta Ána ñu ruguáre, kuarahyreikévo
- Ñeĝuahẽ
- Tesakã rendy'ỹ
- Ndé kotyo
- Mba'epu
- Ñanduti yvate
- Che róga opyta mombyry
- Te'õ rape
- Sapy'aguánte
- Ñeĩmba katu'ỹ
- Arayvoty, 1990
- Tupão Yvaroty
- Tapere ã
- Sy tee
- Mba'epepohũ
- Tesakã reka
- Mandu'a rovykã
- Hi'are'ỹva
- Tapiagua'ỹva
- Toguekúi ñepyrũme
- Amambuku ára
- Araro'y jave
- Che año
- Jeroviaharã
- El secreto de la muerte
- Ponandi
CARLOS MARTÍNEZ GAMBA, EL ALMA DEL IDIOMA GUARANÍ (ULTIMA HORA)
ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA
EL IDIOMA GUARANÍ, BIBLIOTECA VIRTUAL en PORTALGUARANI.COM
(Hacer click sobre la imagen)
|
Bibliotecas Virtuales donde se incluyó el Documento:
Leyenda: |
|
Solo en exposición en museos y galerías |
|
Solo en exposición en la web |
|
Colección privada o del Artista |
|
Catalogado en artes visuales o exposiciones realizadas |
|
Venta directa |
|
Obra Robada |
|
|
Buscador PortalGuarani.com de Artistas y Autores Paraguayos
|
|