ÑE’Ẽ - POEMARIO EN GUARANI PAĨ, GUARANÍ PARAGUAYO Y CASTELLANO

por GREGORIO GÓMEZ CENTURIÓN

(PARAGUÁI RE’ÝI. CHOKOKUE HA PAINGUÉRAGUI HENDUPYRE.

KUÑA HA KUIMBA’E, JEGUAKA HA JASUKÁVA REMIANDU)

ESCUCHE EN VIVO/ LISTEN ONLINE:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Jakoróike “jekoróipe”

Asunción, enero de 2006

Monda raitýpe ñaime, mondaha kuára mbytépe

Upeháre omonda’ỹva katuĩma itapykue

pokarẽ juru haimbe popinda huvicha’ỹva

marõve hyguatã’ỹ’va; umíva kápo meme.
 

Juru raimbe añete pirapire ombyatypáva

tyguatãma oikuaa’ỹva ombyaty ha oipotave

Tembélo re’i meme tova’atã héra’ỹva

ndoipytéirõ oisyrykúva tye pyrusu meme.

 
Hu’itépema oguapy ku mba’eve’ỹ’ro guáicha

upégui kóicha ha amóicha juru he’ẽ memete

anínteke upe rire tesa’ãmijepe oikóre

ombyasurúma ivokope ku hogue guasukuete.

 
Mamópa aipo tyguatã toisyrykúke otopáva

imba’erã ombyatypáva ko tetã pirapire

pevarãmaje ra’e ojehupi tendotárõ

ha aipo ñandekueráirõ, tajajecháje ñande.

Tembélo Uru Guasu jesyryku omyenondéva

ha ijerére ijatypáva akãmbeju ruvicha

ha’ekuéra ojachura oisyryku oipytepáva

ijojói hi’uẽmbáma ha ndoikuaái tyguatã.

 
Milíko ha chavolái mburuvichárõ ojupíva

térã umi iguyremíva peteĩcha ipopinda

ha oime umi tova atã cho polípe ojekuaáva

umíva katu ja’éva mondaba mondohoha.

 
Avogádo poguasu supréma kórtepe oĩva,

fiscal gua’úrõ oguapýva térã karai hue

mondágui modahave nomondáirõ hasyetéva

hembiaporã oikuaapáva, Tembélo remimbo’e.
 

Ha oĩ “honrosa excepción” he’íma karaikuéra

na peteĩchái je opáva mondáre oñemongy’a

ha he’íma temdota mondaje tetãgui opáta,

“mondaha oñembyatypáta ka’irãime oho haguã”.

 
“Jepépa oime poguasu, nambre, taha’e ha’éva

milíko ha partikúva, chavolái ha cho poli

tomohu’ũke nambi”... inambíguije oraháta

Takumbúpe ombyatypáta, kora guasúpe toĩ.

Ha umi yvy guasueta rei rovái ojepe’áva

milíko pópe opytáva ka’aguy ha ñu porã

“umíva pya’e porã ipoguikuéra ojeíta

chokokuépe oñeme’ẽtã temitỹeta rendaguã”.

 
Péicha okorói tendota ramo herãnte ojupíva

arasunúicha otiríva ijahy’o soropa

ha neipamirõ guarã ápe ha pépe osunúva

ñe’ẽ por omongukúiva aña mante ogueraha.

 
Ha katu iporã oikuaa ko’ã ñe’ẽitá omyasãiva

ñe’engatúgui opoíva ñe’ẽ rei apesã,

nande pópe ho’aha ñande ñamoanetéta

tetãgui jaitypeíta pokarẽ ha mondaha.

 
Pevarã katuetei joaju guasúpe jaikéta

johechagi ñamboykéta ñopytyvõme jaiko

ñamyañáta tembiapo akã jera ombokatúva

pypukuvéma oñotỹva; tavy, mboriahu rapo.

 
Mávapa ha’e oñoirũ... ojupe ñamyesakãta

ojuehe jajeroviáta, jajeroviáta ojuehe.

Tavaygua ha chokokue mba’apohára ñaĩméva

kuña, kuimba’e, mitáva, jogueroatýpe ñaime.
 

 

Animo’ãnte avei hácha raimbe ñande pýre

eíra tykyremíre juru he’ẽme ja’a

ñande po ani iky’a ñande rova taipotĩke

“ña’embe jahereihápe” áni ñanderechauka.

 
Cháke oiméma avei ñane irũ jeroviaháva

jeroviahamiva’ekuéva ha upéi oñemongy’a

umívako tapicha ndahesaja’o porãiva

popúre reínte oikóva, yvytúicha ova ova.

 
Katu ñandéve guarã hesakã upe jaipotáva

Tetã pyahu ñamyatãva Tekojojave reka

juajúre jajerovia mba’apohára ñaiméva

ha Arandu hekopotĩva; umíva ñane irũrã.

Jeporavo, ñomboyke, ñogueroyrõ, joechagi

umívagui jápoi ñaikotevẽmba ojuehe

hetãrayhúva guive jopói ñamotenondéva

monda jahapo’oséva ojoykerepa ñaime.

 
Ñanakãme aníke oike pochy vaípe ja’éva

aipo “mondaha meméma Paraguáipe ñaimeha”

ñanekuãre jaipapa Manguruju ikaruetéva

Mbopi guasu oipytepáva, yma guive ko Tetã.

 
Ha jepevépa añeĩ ndaha’éi ku hetaitéva

a moñái ikaruetéva, ku orekórõ juruja

katuetéta oñemoña ha pu’aka ndaiporivéita

ajeve ko’agãitéma hi’ã ñañakãrupã.

 
Ha oguereko hemhiguái... heviretũharakuéra

ko’va ojepopetéva: osapukái okẽkẽ

ha rasáma ijuruhe sapy’a ku otykymírõ

oakãvo ojepoirõ... opini vaicha ichupe.

Katu ñandéve guarã hesakã ja’emaháicha

kerayvoty tuichaháicha ñamyatãva yma guieve

tetãyguára opavave Tetã jára ñaimehápe

ñambojevy Paraguáipe Tekoporã añete.