BOQUERÓN: ÑORÃIRÕ TUICHAVÉVA.
(29 jasyporundy VICTORIA BOQUERON-pegua)
Ohai MATILDE GALEANO
(Amomba’eguasúvo mayma chakorépe ha umíva apytépe
che taitaguasu amyrỹi LINO GALEANO-pe…)
Posu kuimba’e, mbohapy armas, Ejercito paraguayo-pegua oñembosako’i ojeity hağua umi 700 térã 800 boli oipysyrõva Boquerón, ha 20 ára pukukue oñorãirõ hendivekuéra, ndikatúiva osẽ mamove gotyo, oñemongora ichupekuéra ha ndoguerekóigui y, tembi’u ha mboka, ho’a paraguáy poguýpe.
Teniente CoronelJosé Félix Estigarribia, 6 jasyporundy 1932-me, oñe’ẽmondo mba’éichapa kuri ojejapóta upe tembiapo. Regimiento RI3 Corrales, Ytororõ ha peteĩ batallón General Aquino-pegua oñomoirũ ohapejoko hağua boli oúva omoirũ omombaretévo ijatykuéra, upeichahápe omano peteĩtei hikuái, paraguayo-kuéra oñepyrũ ohasa asy y’uhéi, oguerekógui peteĩ láta 18 lts rehegua peteĩ compañía-pe ğuarã.
Upe aja artillería ha unidades centro-pegua ojapi opytu’u’ỹre bolikuéra oĩva Boquerón-pe. Marzara, ha’éva bolikuéra myakãhára upépe, ohechakuaa oñemongora hague chupekuéra, oñe’ẽmondo opavavépe oñangareko hağua munición rehe. Heta oñorãirõ hikuái, bolikuéra ogueru aviõ avei ha jepémo upéicha Regimiento Corrales oñemomba’e retaguardia rehe ha ojoko boli-kuéra oúva omoirũ hağua hapichakuérape. Bolikuéra Enrique Peñaranda-pegua ijatýva 250, Lóa-pe 250 boli ha peteĩ escuadrón de caballería oĩva mayor Moscoso poguýpe oñemoĩ 2.000 paraguayo Regimiento Corrales, ha peteĩ escuadrón RZ1-pegua rehe, ha ohasa sapy’árõ upéva oha’arõ jey chupekuéra Regimiento Ytororõ oñemohendáva Boquerón renondeitépe.
Oğuahẽ 28 jasyporundy ha umi boli oñemongoráva Boquerón-pe, ndoguerekovéima ikarurã ha munición opa ohóvo. Ojapóma 19 ára ha 19 pyhare oñorãirõha hikuái, ojehecha hovakuéra rehe ikane’õ, ivare’a ha ijy’uhéiha, Marzara upémarõ ombyaty oficial-kuérape he’i hağua chupekuéra: jajeruréta paraguayo-kuérape opa hağua ápe ñorãirõ ha jajehekýi Boquerón-gui térã ñamano hesehápe.
Upe rire ambue árape 29 jasyporundýpe ko’ẽ porã mboyve ojehecha poyvi morotĩ, opavave okirĩrĩ, oĩ kuhyje peichahágui ha’éramo ğuarã japu, sapy’ánte peteĩ paraguayo osẽ osapukái chupekuéra “pesẽ peteĩteĩ pende po yvatépe ha mbeguekatu”, ha péicha osẽ meme ohóvo hikuái pirupiru ojehecha.
Ohai MATILDE GALEANO
Ñe’ẽasahára Guarani-Castellano
Documento facilitado por la Prof. MATILDE GALEANO
Registro: Octubre 2011
