SILVIO PETTIROSSI
ÑANE RETÃ RUVICHAITE PYPORE
Mbohapypapoapy
Ñe’ẽhaihára PEDRO ESCURRA FRANCO
Silvio Pettirossi Pereira, hi’arapáy Paraguaýpe, 16 jasypoteĩ ary 1887, hape hi’arake táva Buenos Aires-pe, La Plata oje’ehápe, tetã Argentina ryepýpe, upe 17 jasypa ary 1916, pyhareve asaje. Oguerekójave 29 ary. Imitãre ñandereja. Itúva Antímo Pettirossi hape isy Rufina Pereira Roldán.
Mba’yruvevehára, ikatupyryrasapa ha ipy’aguasúva’ekue ojupihaḡua oveve yvate ha ojapo umi guyra tarova rembiapo amo yvatete. Mba’yruveve ombojere ha omoĩ ovakão, upéi ojere ijehe ha ojapo papapy poapy pe ijevevépe, avei ojepoi ku guyra tavýicha ojekutuhaḡuáicha yvýre, ñaimo’ãnte ombokapuséva yvýre pe imba’yruveve. Upérõ umi mba’yruveve ndaha’eiete ko’aḡaguáicha, ỹmave okororõ’i ha hete kangy.
Ỹmaite guive yvypóra oveveséva ha ndaikatúiva. Heta ava oñeha’ã ko yvyapére. Opu’ãséva umi guyráicha arapýre oikohaḡua. Yvypóra opoñy, oguata, oñani, opopo hape ndovevekuaái. Yvypóra ovevesetereíva, hovayváva yvágare hape nda’ipepói opu’ãhaḡua umi guyráicha. Areterei oma’ẽasy umi guyráre, oikóva oguata yvýre, yvyrarakãre ha oveve amo araíre.
Ndajaguerekóiva pepo ha avei jaguerekoséva. Upe tekosã’ỹ omba’apo ñanderehe. Tova’atãme javeveseterei. Guyra purahéi pya’e ombopurahéi yvypórape. Umi guyra veve omoinge yvypóra akãme peteĩ mba’epotave. Tekotevẽ ndoguerekóiva yvypóra.
Heta ary iñakãñamindu’urire umi yvypóra, ojeporeka jahechápa ikatu ojapo pe mba’yruveve oikotevẽva. Upérõ ojeguereko mba’yru osyryrýva yvýre ha ýre. Oĩ umi mymba oguatáva ñandereheve. Heta tetãme oiko ñeha’ã ojejapohaḡua umi mba’yruveve. Ojehechakuaa umi guyra ipya’eveha umi yvypóragui, amo yvate ovevéjave. Yvyporakuéra oike tuicha akãrakúpe, ovevesetereíma.
Yvypóra ojereséma ko yvyapére ovevehápe. Oipapa aravo tetia’épe mbovy aravópe ikatuha ojerepaite yvy’apu’áre.
Mba’e oguereko umi guyra pepo ajeve ovevekuaa ha’ekuéra. Hape ñahatĩkatu mba’éicha oveve ha opytanunga pe ovevehápe. Péicha javevéne he’ijoa umi yvypóra Europa-guáva. Ojupi ypy guive amo yvate umi mba’yruveve oñepyrũ oha’ãnga opaichagua guyrápe. Ojapohikuái techapyrã.
Umi mba’yruveve oĩporãmba mboyve oñembosarakipaite amo yvate. Heta oñemano upéicharupi. Oveveporã mboyve mba’yruveve, ka’ícha amo yvate ojapo opaichagua ñemomýi, ojepoi ovakãvo ha upéi ojerejey yvatégotyo ha yvýgotyo. Avei ohohápe péicha iñakãhatã mba’yruveve ha ojechuka ikatuha ojapo umi jetyvyro araíre.
Mba’yruveve mbovevehára hetave oĩkuri Europa ryepýpe ha sa’i oĩkuri ko yvóra pyahúpe. Argentina oguereko Jorge Newbery, tetã Brasil oguereko Alberto Santos Dumont ha tetã Paraguay oguereko avakatupyry Silvio Pettirossi. Ñane retãme nda’ipóri mba’eve. Ndajaguerekói nipe ñamyatyrõhaḡua mba’yruveve. Ponandi.
Oikeriremi mbo’eharógape táva paraguaýpe oñemombe’u chupe pe ha’e ohekáva. Heta ára yvyrarakãgui oveve ambue yvyrarakãre, ku ka’ícha. Marandurupi Pettirossi oikuaa oĩha umi mba’yruveve ha pya’emi osẽ oho Italia ha Francia ryepýre ojeporeka hese. Opyta Italia-pe oñemoarandu, jepérõ isy ha itúva ndoguerohorýi upe ojaposéva. Heta kyhyje omoheñói yvypóra korasõme, umi mba’yruveve ojejapo ypyhaḡua.
Upépe ohecha mba’éichapa oñemba’apo oñemopu’ãvehaḡua mba’yruveve. Ohecha ypy guive mba’yruveve iñakãraku hese. Heta mba’épe oñemoarandurire ojevy hetã Paraguaýpe. Heta iñakãhatãrire táva Paraguaýre umi iñirũndi oho Buenos Aires-pe ojeheka.
Ojeporeka karai jorge Newbery rehe upe tavaguasúpe, ha’éva upérõ pe ikatupyryvéva, mba’yruveve mbovevehára. Oikuaaporãhaḡua oñemoarandu pe mba’yruveve retére. Upéite Jorge Newbery ohechakuaa Pettirossi oĩmaha omoñepyrũhaḡua pe mba’yruveve ñemboveve. Upe jeveve ypy osẽporãiterei chupe.
Newbery omokyre’ỹ Pettirossi-pe ohohaḡua tetã Francia-peve. Upépe oĩva’ekue umi ikatupyryvéva mba’yruvevépe. Mba’yruveve mbo’eharógape oguahẽ ha oñemoĩ katupyryhaḡuáicha. Ohupytýkuri ñepytyvõ umi mburuvicha ha mbo’ehára iñaranduvévagui. Ohechakuaa ñane retã oikotevẽha mba’yruveve.
Umi hogaygua ombotove pe ijeho tetã ambuére, oĩgui umi kyhyje osẽva ñande py’áre. Hetaiterei omanórupi mba’yruveve mbovevehára. Heta ho’a yvatégui okapu yvýre. Upéinte oñemoneĩ chupe upe ijeho. Pe jasyporundy pahápe osẽ oho Buenos Aires-pe. Upégui osẽjey ygarápe ypara rupive oho Francia rapére upe 4 jasypa ary 1912-jave.
Francia ryepépe, táva Champage Reims, oĩva’ekue mba’yruveve mbo’eharóga ha’e oñemoaranduhague, umi Francia-guáva apytépe ha’e osẽjey tenondete, peteĩháme. Oñeme’ẽ chupe kuatiakatu he’íva ipype ha’e ikatupuryha mba’yruveve ñembovevépe.
Poapy aravo oveve upe mbo’eharóga jerére, ojapóvo papapy poapy ra’ãnga. Ojehero chupe upévare, yvytu mburuvichapavẽ. Oñeme’ẽve chupe jopói ha’érupi pe arevéva oveve ovakãvo pe arai apytépe. Upérõ Francia-pe ojehupi ñande poyvi pytã morotĩ hovy, oñemboveve yvytúre hérape.
Francia-gui oujey tavaguasu Buenos Aires-pe, ary 1914 jasyapýpe, upe Buenos Aires ryepýpe heta jopói oipo’o ha umi jehecharamo ha jererohory, omboaguaráva’ekue chupe.
Upéi osẽ oho Rio de Janeiro ojapohaḡua ha ohechukahaḡua mba’yru ñemboveve. Avei ohasa Uruguay-pe ha Santiago de Chile-pe, ohechukahaḡua imba’ekuaa pe mba’yruvevére, ojupívo amo araíre yvagaguýre.
Itúva ha mayma ohecháva chupe he’íva. Silvio Pettirossi ndaha’éi guyra ha oveveporavẽ umi guyrágui. Jareko peteĩ ára ikatúva jahai itajúpe. Upe 17 jasypateĩ ary 1914, ha’ehína pe ára jaguerekóva’erã mandu’apoty apytépe. Upe árape Silvio Pettirossi ojupi ypy ovevehaḡua mba’yruvevépe ñane retãme ohechuka imba’ekuaa.
Silvio Pettirossi, omenda kuñataĩ Uruguaypeguávare, hérava’ekue Sara Usher Conde. Pe ñemenda oiko 28 jasypakõi ary 1914-jave.
Upérire oguahẽ popirũ ohohaḡua tetã EEUU, ohechukahaḡua ikatupyry umi mba’yruveve ñembovevépe. Upépe ohechuka hetaiterei umi mba’ekuaa yvate mba’yruvevépe. Jepopete ayvúpe ojeguereko chupe upérupi.
Ñanemandu’áne avei pe ikatupyryhaguére mba’yruvevépe. Heta ára avei ojeityse chupe tesaráipe. Upe imba’yruveve retére ojepokovaíneraka’e ho’ahaḡuáicha yvatégui. Ndojekuaái moõpa ojepokóraka’e upe imba’yruvevére. Ỹmave oĩva’ekue umi mba’e.
Yvytúre oñani amo yvate ha upéi ha’ete ku opoíva ijehegui hape mba’yruveve rete ojerejere ha oñeme’ẽ yvytúpe oguerahahaḡua chupe. Mayma tetã ohohápe oñekuare’ẽ chupe omyakãhaḡua mbo’eharóga mba’yruveve rehegua. Ha’e ome’ẽ aguyje ha he’íva chupekuéra. Che retã Paraguáypente che aipota mbo’eharóga.
Táva La Plata, Buenos Aires akã, tetã Argentina, upe 17 jasypa ary 1916-jave, pyhareve asaje ovevéjave mba’yruveve oñembyai amo yvate ha ho’a yvýpe, omano upe imba’yruvevépe.
Oñeñotỹ ñembyasy apytépe ñane retãme, ñande táva Paraguaýpe pe yvyty Recoleta ryepýpe, upe ára 24 jasypa ary 1916-jave. Iñeñotỹháme ijaty popasu yvypóra.
Tetãygua ikatupyryha ohechuka Europa ha América ryepýpe karaiguasu aranduete Silvio Pettirossi. Upérupi heta omboveve ñane retã Paraguay poyvi.
@19 jasypoapy ary 2015@
ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA
SILVIO PETTIROSSI en PORTALGUARANI
(Hacer click sobre la imagen)
ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA
(Hacer click sobre la imagen)
