WASHINGTON RAMÍREZ
ÑANE RETÃ RUVICHAITE PYPORE
Mokõipapokõĩ
Ñe’ẽhaihára
PEDRO ESCURRA FRANCO
Waschington Ramírez, tekove marangatu, ivokópe henyhẽ ñoha’ãnga ijapére ogueraháva, omokarapã ha omokechẽnunga chupe, oipykúi umi tavarape ha umi tavavorerapére. Tespis joguaha. Nda’imba’yruguatáinte. Oimehãme oguahẽvovénte ha’e oikutu ñoha’ãnga rembipurukuéra ha omopu’ã ñoha’ãngaao pya’eporã. Umi inimbo poguasunungáva ápe ha pépe ojokopa. Waschington Ramírez ku karaivosáicha oiko ogueraha tetãyguápe umi ñoha’ãnga.
Tekove marangatu oñemboúnte yvy’ape’ári techapyrã. Waschingto Ramírez, okakuaákuri Julio Correa kuarahy’ãme pe ñoha’ãngáre. Péicha oikuaaporã umi Correa rembiapokue ha mba’éichapa jajapóva’erã. Waschington Ramírez hekove pukukue omboguatapaitéjey umi Julio Correa ñoha’ãnga, ko’áḡa opyta kuatiáre.
Péicha imitã guive oiko Julio Correa ha Roque Centurión Miranda rapykuéri pe ñoha’ãnga ohayhúgui. Ha’ekuéra imbo’ehára. Ñanderejarire mokõive, pya’e ha’e ombyaty iñirũnguérape ha ojapo peteĩ aty pyahu.
Ỹmave sa’i oĩ ogaháre umi aranduka. Ñoha’ãnga arandukáre rehegua oguereko heta pe hóga oĩva’ekue tape Bartolomé de las Casas rembe’ýre, upéinte omano mboyvemínte oho oiko tape Estados Unidos, 9º ha 10º pa’ũme. Upe hógape ha’e ombo’e mba’éichapa jajapóva’erã ñoha’ãnga.
Tape Bartolomé ári are oikókuri. Néi. Upépe ñahendúva umi oñeha’ãva opukakuaahaḡua ha oñeha’ãva hasẽkuaahaḡua. Avei oñemomyikuaahaḡua. Oñe’ẽkuaaséva upépe ojuhúva’ekue heta mbo’epy oñeha’ãhaḡua hese.
Ñoha’ãnga ohupi opaichagua tovara’ãnga yvyrape ári. Omombe’u ha ombo’e, mitãrova, tujarova, ḡuaiḡuirova, hasývarova, oka’úvarova, itarovávarova, ipochyvarova, itavyvarova, ere’eréva rova.
Jajehechaha rováre oñemoĩ oha’ãhaḡua umi tovara’ãnga he’iséva. Oha’ãnga mitãkuña ñe’ẽ, umi mitã’i ñe’ẽ, umi ḡuaiḡui ñe’ẽ, umi tuja ñe’ẽ, umi mitãrusu ñe’ẽvusu, katupyryrãnte che ra’a, he’íva. Upe hóga ha’ékuri peteĩ mbo’ehao.
Ndoguerekói mbo’esyry, peteĩteĩ ombo’e umi temimbo’épe. Oikuaa pypukuporã maymavépe. Mitãrusu ha umi mitãkuña oñepyrũ hendive omba’apo pe ñoha’ãnga ryepýpe. Péicha heta kuimba’e ha heta kuña oñembokatupyry ñoha’ãnga apópe. Heta yvypóra oñe’ẽkuaasénte ha oĩ avei hovamokõikuaaséva. Waschington Ramírez ome’ẽ umi oikuaamíva hapichakuérape. Ha’e ohayhuporãgui ñoha’ãnga ombo’eseterei. Avavépe nombotovéiva.
Ohechuka umi tekove ka’u rekove, tekoñembotavy guata ha mba’éichapa ombojere umi iñe’ẽ. Mba’éichapa rejeitykuaáva’erã yvýre. Umi teko opaichagua, kuimba’ekuña térã kuñakuimba’e. Kuñajero reko, ijeróva, opaichagua oĩva ohechuka. Avei umi kuña ijasyra’ýva reko omyasãiva’ekue. Opyta mandu’áre hembiapokue. Hetaiterei yvypóra oñemoarandúva’ekue ñoha’ãngáre ha upéi osẽ ojapo tapére umi ñoha’ãnga mba’ekuaa.
Mba’éichapa ikatu pe ava opoipa ijehegui, peteĩ tembiapo hasýva ha ijetu’úva. Ñaneñe’ẽ ha ñande rete hatãmbase ñandehegui pe yvyrape’ári. Che mandu’a upe ojapórõguare karai Eulogio, upe ha’ãnga opytaite chendive.
Mayma ñe’ẽhaihára oikuaa mba’érepa omoñe’ẽ omoñe’ẽháicha umi avareko. Heta ava omoambuese. Jaikuaaháicha ojeipe’ase ha oñemoise hendaguépe ñe’ẽ pyahu. Pévare iporãhína mayma ñoha’ãnga jaguerekopa arandukápe, ikatuhaḡuáicha jahechakuaa opaite mba’e.
Ỹmave, py’ỹinte umi ñoha’ãnga ombopochy umi mburuvichápe, vyroreíre, oĩko ombotejuruguaiséva térã ojopyséva tekosãkotýpe. Hendy umi ava resa tahachi korapýpe. Ho’áva upépe katuete oheréi mborevipire. Jahechápa ndohasái chugui umi ñoha’ãnga apose. Avei techapyrãnte. Ohayhúva ñoha’ãnga ndoguevimo’ãi iguatágui. Umi añetegua sapy’ánte noñehenduséi. Mba’érepiko.
Waschington Ramirez, mboriahu memby, ñoha’ãnga omomboriahu chupe oje’ékuri. Hetápe ḡuarã ha’e oguereko ijehe umi mba’e hepyvéva ha ombopotýmiva’ekue upe hekove. Ñane retãpýre opyta ha’ãnga ha iñoha’ãnga. Heta ára oipykúi ñande yvy, ohasa ohóvo kyhyje’ári. Heta Pinozagua oñembokatupyry ha omba’apo hendivékuri.
Umi tekove hi’otĩ ha ikoyguáva, umi ipituáva oñemondo hendápe jahechápa ndohesape’ái chupekuéra. Peteĩ ára ajapose Hamlet de William Shaskepeare, upe iñe’ẽha’eño, amboty okẽ tovetã nandivera, yvýpe peteĩ ahoja, amonde saikehapuku, kuña omondéva okehaḡua, avei peteĩ kure akãngue che pópe, pe tyvyty pa’ũme gua’u, añe’ẽ añe’ẽcheaño.
Ha’e ha ndaha’éi, moõ oĩ pe jerovia’ỹ. Upépe oike okupeguýre mbohapy kuñakarai oúva táva Karaguataýgui, ore pehẽnguekuéra. Che rechávo mbohapyvéva hasẽsoro ohenói Kiritópe, hesarendyjoa ha omoinge umi iñakã chara pe tovetãme, ha’ete okapútava umi ikorasõkuéra.
Upéi ha’ete pe yvytuvaiete oipejúva ha mbohapyvévape omyaña korapýgotyo, umi tasẽ guararápe ohuguaitĩ che sýpe, he’hikuái, pene memby Pegrito porãite asýpiko itarováraka’e ndehegui. Oñañuãjoa che sýpe. Upépe aikuaa che porãhague ha che tarovaha. Che sy omombo chehegui che kure akãngue ha apyta ponandi.
Che moakãñamindu’u ko’ã mba’e. Ahayhu ñoha’ãnga ha ahechakuaa umi teko katupyry rembiapo, ha’éva jopói yvyporakuérape. Py’ỹinte oijepe’ase ñandehegui umi ñanemba’e teetéva, ñanemokangyhaḡua ñamanómeve. Hembiapo porãva nda’ipo’ái ñaneretãme.
Waschington Ramírez, ndojuhúi ijehe araka’eve pe tove ha umi apañuãi katuete ojorakuaa. Oñemyañávo hatãvénte opyrũ ha ojepytasóporã. Na’imbeguéiva ikatupyrýrupi ha ambyasy ndojehejaihaguére arandukápe pe hekove hetaite mba’eporã ojapóva’ekue.
Hendive heta tetãygua katupyry opyta tesaráipe. Umi ñaña iñarõva ñande kupýre ñande rerahavaipa. Umi ñaña ñanemombegue ha ñanembotapykue, ñande reity apañuãire. Oñembotovepa ñande rekove ha umi jesu’u opavavépe ohupytypa. Peichahína. Ñanemopa’ãségui mba’evére. Pokarẽ, mbarete ha ñembotavy okaruvaipa tetãyguáre, ỹmaite guive. Che aguyje Waschington Ramírez-pe ha peẽme che pojopy aguyje pa’ũme.
ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA
(Hacer click sobre la imagen)
