JULIÁN REINALDO DECOUD LARROSA
ÑANE RETÃ RUVICHAITE PYPORE
Mokõipapoteĩ
Ñe’ẽhaihára
PEDRO ESCURRA FRANCO
Hi’arapáy táva Ypanéme, ára 9 jasyteĩ, ary 1911 ha hi’arake táva Paraguaýpe upe ára 1 jasypateĩme, ary 1972-jave. Oikove. 61 ary oguerekójave. Isy ña Digna Larrosa Ferreira ha túva ha’ékuri Leopoldo Decoud Bogado.
Mbo’ehárapavẽ avañe’ẽme. Ikatupyrypavẽ yvypóra ñe’ẽme. 11 tetãñe’ẽ omoñe’ẽ. Iñakãme ndoikéiva’ekue umi vyrorei ko’áḡa oparupiete oñemosarambíva, ñaimo’ã’ỹháme oñemomba’eguasúva. Karaiguasu techapyrãmemete Julián Decoud Larrosa.
Avei ha’ékuri pohãnohára. Ỹmave avei heta oĩ umi ohayhugua’úva avañe’ẽme ha oipurúva ohereihaḡua tetãyguápe ha umi mburuvicháme umi tekotevẽ ohe’ỹijave chupe.
Ñande tavyvérupi ñaneñañave heta ára. Tavy avei ñanembotavykuaa omoingévo ñaneakãme jaikuaaha umi jaikuaa’ỹva. Jaikuaapaiteha térã ñanearanduha. Péicha heta ñanderapicha ovureipáva. Peteĩ mba’e, umi iñarandúva nopyrũi ndepýre umi reñe’ẽreijave, ha’ekuéra hakate’ỹve iñe’ẽre umi ñande ypykuéraicha. Reñe’ẽhaguére nde’iséi reikuaaha umi eréva.
Jareko avei umi iñe’ẽ mbaretéva, oñemboruvicháva. Ijapytepekuéra tekokatúpe oiko omba’apo ñane avañe’ẽre, mbo’eharapavẽ Decoud Larrosa. Che mandu’a. Umi karai arandu ohecharamo ha oguerohory hembiapo avañe’ẽre, avei kuñakarai mbo’eharapavẽ Josefina Plá omomba’eguasúva’ekue hembiapo ñaneavañe’ẽre. Heta oĩkuri ojepopetéva chupe ha hetavéntema umi opereréva hese. Ha’e kirirĩhamete omba’apóva’ekue.
Mbo’ehára oñe’ẽporãkuri arameo ha sanscripto umi pateĩ tetãñe’ẽ apytépe. Pe arameo oñe’ẽkuri Kirito hape sanscripto oñe’ẽ umi jogui India ruguápe. Avei ere’eréva, oikuaave ñandehegui. Pe ñe’ẽ sanscripto ha’ehína pe ñe’ẽ omyakã ypýva’ekue umi ñe’ẽ oñeñe’ẽva Europa ryepýpe.
Decoud Larrosa, heta ára oñemoarandu tetã Brasil ryepýpe, upe tetãme heta ava arandu europagua ijaty ha ome’ẽ umi imba’ekuaa ha opaichagua mba’ekuaaty. Avei upépe oñepyrũ ombohasa avañe’ẽme Ñandejára ñe’ẽ ha’e ombohérava’ekue aipo Jopare Pyahu, oguerúva marandu pyahu yvyporakuérape.
Umi jopara rerekua ha umi jehe’a rayhuhára mba’evete ndojuhumo’ãi Jopare Pyahúpe.
Upe hembiapo ohechuka ñandéve ikatuha avañe’ẽ opamba’e ñamoñe’ẽ. Ỹmaguare ha ko’aḡagua. Heta ára tavýgui ha ñembotavýgui, ndaikatúi jaipuroporã ñane avañe’ẽ. Julián Reinaldo Decoud Larrosa ojapo pe tapepyahu, omoteĩ, ombyatypávo ñe’ẽkuaaty ha ome’ẽ chupe katupyry hesãkavehaḡua ha pya’evehaḡua ñaikũmby ñaneñe’ẽ.
Iñaranduhaguére tetã Brasil-pe, heta ñe’ẽpapárape omoñemyrõva’ekue, umi arandutykuaa ndojehayhúgui. Guaraní ome’ẽ eirete, joparajehe’a ome’ẽ eira’yreiete ha péicha ja’yguahaḡua vyroreíre. Decoud Larrosa heta ára oipyguara avañe’ẽruguaite ohechapaségui ha oikuaapaséguinera’e.
Umi tetã iñapysẽ guive ko yvy’apére, oñemombaretéma umi tetãñarõ, omba’apóva ha oipurúva umi tetã ikangýva térã michĩvévape, omokangyhaḡua chupekuéra. Péicha ho’a tetã Guarani. Hi’ãnte avei ñamombaretejey tetã Paraguaýpe, oguerekóva ijehe tetã guaraní rembyre. Iporãne avei, ikatúrõ, jahupytyjey pe tetã Guarani-Paraguay.
Ñepyrũrãme umi te’ỹi arandu ombo’e umi pytaguápe ñaneavañe’ẽ. Guarani ñe’ẽ avei ho’a ipoguypekuéra. Upe guive omboguapy karaiñe’ẽ pe karaiveñe’ẽ ári, ikatuhaḡuáicha avañe’ẽ ipytupa ha omano tapére. Te’ỹi nda’ipu’akái pytaguáre ha ho’a ipyguýpe. Pytagua oipotaháicha oñeñe’ẽva’erã guaraníme. Kysepuku neñe’ãre ndaiporiguasúi jehekýihaḡua. Te’ỹi rekove ha te’ỹi ñe’ẽ, ko’aḡaitépeve ndaha’éi mba’eve, heta pytagua ha heta tetãyguápe ḡuarã. Ha’ekuéra oipotaháicha añoite ojejapóva’erã opaitemba’e ñane retãme.
Heta umi te’ỹi ruvichakuéra ome’ẽ imba’ekuaa oñeikũmbyporãhaḡua avañe’ẽ, avei ojepuruvaipáva pytagua poguýpe. Ome’ẽrire iñe’ẽ ha imba’ekuaa, mokõivéva ojepuruvaipa ha oñemombose ñandehegui. Tetãygua arandu ohechakuaa ko’ã mba’e ha oñeha’ã ome’ẽ hembiapo oporopytyvõhaḡua. Ñande rekove ha ñande reko hi’ãnte ñaguenohẽjey ñandejehegui. Iporãmante ñañeme’ẽreimba.
Heta pytagua katupyry ohechakuaa pe ñe’ẽ guaraní arandu ryruha ha ndaha’eiha tavyrerekua nipe jurutavy ñembojeroviaha. Guarani rekovekuéra oguerosyryry umi arandu ka’atýgui ỹmaite guive. Tetãygua jurúgui umi távare ipotypa avañe’ẽ.
Decoud Larrosa, iñarandúgui oike mombyry avañe’ẽ rapoita apytépe, oguenohẽhaḡua mba’ekuaa añeteguáva ha oipyaháva’ekue hembiapóre oñeikũmbyporãhaḡua guaraní ñe’ẽ.
Oñepyrũ ohesa’ỹiñoporã ha omohendapyahupa umi ñe’ẽtekuaa. Heta ojesu’u ha ojeperere hese. Ha’e ojapopa umi ojapóva’erã. Oheja temimbo’ekuéra rapére. Péva ha’e pe iñarandúva mba’ekuaa ñemoheñói. Hetáma ojeheka mba’e ñe’ẽguipa ouhína ñaneñe’ẽ guaraní. Ñaneñe’ẽ ndaha’éi pytagua ñe’ẽ pehẽngue.
Ikatuhína oĩ pytagua ñe’ẽ ha’éva guaraní pehẽngue. Péva ne’írã ojeheka. Te’ỹi osẽ oho iñe’ẽre amo pytagua apytápe. Upépe oñemoambue heko ha iñe’ẽ ñandehegui. Upéi ojeguerujey techapyrãicha ñane retãme.
Posu ary pukukue, ára ha ára iñambue ohóvo achegety guaraní. Mayma ñe’ẽhaihára oguereko ijachegety. Peteĩ tetã ñe’ẽ oguerekóne peteĩ achegety opavavépe ḡuarã. Oheka guaraní ñe’ẽ rembiasakuéra ha ohesa’ỹiño umi achegety ojepurúva’ekue posu ary pukukue. Hetaite achegetýgui ojapo peteĩ achegety oguerekopaitéva umi ñe’ẽ oikotevẽva ha ndoguerekóiva umi noikotevẽiva. Upévare heta pojopyporã ohupyty umi iñarandúvagui.
Guaraníme ha’e oipuru heta umi ñe’ẽ ome’ẽva aranduete. Ohechuka ikatuha. Omoinge ñaneñe’ẽme mbo’ehaovusúpe ha upéi umi mbo’ehao mitãrusu apytépe. Upéitema avei oike mitãnguéra apytépe. Mbohapy hendápe oike mbaretépe ñaneñe’ẽ.
Decoud Larrosa, heta ára oikundaha umi tetã guaraní ojepysóva ñane retã jerére. Upéicharupi oiko pe atyguasu guaraní mbo’eharakuéra rehegua, táva Montevideo tetã Uruguay táva’akã, ary 1950.
Ñe’ẽ guaraní tetã Paraguay mba’e ha heta tetã mba’e avei, Argentina, Bolivia, Brasil ha avei oguereko guaraní ñe’ẽ Ecuador ha Perú. Ñane retãme hetave oñeñe’ẽ guaraní ñe’ẽ. Ndaha’éi Paraguay ñe’ẽañónte. Japoína jejavýgui.
Táva Montevideo-pe oñemoneĩ umi Decoud Larrosa rembiapokue. Ojehero chupe guaraní akãguasu. ONU, oguerohory guaraní avañe’ẽ, ohechakuaa tetã Paraguay mba’eha ha umi oĩva tetã Guarani ryepýpe. Ndaha’éi ñandénte. Iporã jaikuaa ha jahechakuaa.
Decoud Larrosa, karaiguasu. Oheja peteĩ pyrenda tuichapajepéva, ñamopu’ãporãhaḡua ñaneavañe’ẽ. Umi vaivai apoha opytapáne tapykue ha reiete opu’ãséta ñane retã ñe’ẽporãitére.
Umi pokatu oguerekóva oñemohatã vaivaíre. Umi vaivai opáta ñane retãme. Mba’eporãnte ojeipotamahína. Anivéna jajavy ñande rape. Iporãma. Hetakohína hendysyrypáva jehe’ajoparáre térã pe vaivaíre.
Julián Reinaldo Decoud Larrosa, ha’ehína guaraní mbyja, yvate guive omyesakã ñandéve peteĩ tapeporã. Ñamyengoviahaḡua Decoud Larrosa rembiapokue oĩ peteĩ mba’e. Ñaha’ãrõ avei umi mbo’ehára katupyrýgui, tembiapo iporãvéva Decoud Larrosa rembiapokuégui. Jahechamína.
Paraguaýpe, tavavore Pinoza, Ysaty rembe’ýpe, ararundy 18 jasyapy, ary 2015-jave.
ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA
(Hacer click sobre la imagen)
