PortalGuarani.com
Inicio El Portal El Paraguay Contáctos Seguinos: Facebook - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani
FELICIANO ACOSTA ALCARAZ

  KA´I OMBOTAVYRÕ GUARE AGUARÁPE - Cuento Popular de FELICIANO ACOSTA - Mayo 2014


KA´I OMBOTAVYRÕ GUARE AGUARÁPE - Cuento Popular de FELICIANO ACOSTA - Mayo 2014

KA´I OMBOTAVYRÕ GUARE AGUARÁPE

 

Cuento Popular de FELICIANO ACOSTA


Oiko ndaje Ka’i rasaitéma ombopy’arasy kuñakarai­mi peteĩme. Ombotyaipa chugui y. Péichaje tapia ojapo hese ko’ẽ porã mboyve. Oipy’apy asy chupe.

—Ágãnte ho’áne che poguýpe ha chehaitéma añem­bohorýta hese —he’ími va’erã kuñakaraimi.

—Ajapóta ta’anga araity kakuaa porãva ha amoĩta ykua rembe’ýpe aipohano haguã ko tekove chapĩme — he’ími pochyvére.

Upeichaje, peteĩ ko’ẽ para para jave, Ka’i oñembo­ja jeýma ohóvo ykuápe oñemotie’ỹ potávo. Ohechávo mba’e hũ guasúje oñemboja ijypýpe ha he’i:

—Ejeí upégui!...

Nohendúi vaicha chupe ha uperamo hatãve osapukái:

—Ejeí upégui ha’e ningo ndéve!

Nombohováimarõ chupe oito’õ chupe peteĩ saple ha opa’ã hese.

—Ndéiko reimo’ã chepo peteĩ mba’e —he’i ha oho­vapete karia’y chupe, ipo mokõivéma upépe opa’ã.

—Ndéiko reimo’ã ndachepýi mba’e —he’i juku’a kytã’i vai ha okua hese.

Upépe opyta vaivéma mitã Ka’i.

—Nereñembohorýi chéne che rehe —hi’ambu ha opyvoi jey.

Upépe opyta opóvo ta’anga ku’áre ongyryry.

—Che rãiko ndaguerekói akaru haguãnte!, roisu’úta, roisu’úta.

Oñembohãimbiti ha oisu’úvo chupe opyta omanórõ guáicha. Nomyivéima mitã Ka’i.

Upe javéje oñemboja kuñakarai ha osapukái Ka’ípe:

—Ymaite guivéma chembopy’arasy reikóvo... hasy peve re’ami che ñuháme nde, tekove tie’ỹ.

Ka’i oñemomanoite ta’anga araity ári.

—Rei reñembotavy nde, mba’e chavi. Che haitéma añembohorymíta nde rehe ko’ágã —iñe’ẽ pochy ku­ñakarai.

Omoĩ Ka’i ijyva guýpe ha oipykúi hóga rape. Oguãhẽ, oheka tukumbo ha oñapytĩ Ka’ípe yvyra po­guasu óga kupépe oĩva rehe.

—Epoimíntena chehegui, nachetie’ỹ mo’ãvéimako araka’eve.

—Upéva katu ndere’umo’ãimante, che karai. Che haitéma hína ko’ágã.

Opuka puku hese ha oho oheka ohekáva.

Ojecha vai Ka’i, ombojeko iñakã yvyráre ha oñembyasy.

—Ko’ápe aikopáma hese.

He’ívo, hesaho sapy’a Aguaráre oñemboja mbegue katúva oúvo hendápe.

—Mba’ére piko reĩ reína péicha, che irũ —oporandu Aguara.

—Namendaséi haguére —ñe’ẽ ári ombohovái—. Lechãi niko chemomendase katuete imemby kuñáre, ha che niko, iporãramo jepe imemby kuña, namendaséi gueteri, aiko porãiterei niko che año. Mba’e nde piko neremendaséi, che irũ.

—Amendase, che ningo yma guive hapykuéri aikó­va. Mba’e piko ajapo va’erã —opuka reipa.

—Chejora pya’e aipórõ, toromoĩ che rendaguépe.

—Oĩma, che irũ.

Ojepokyty kyty ha ojorámane ra’e hapichápe. Ka’i, peteĩ tesapirĩme oñapytĩsu’u Aguarápe.

—Ágã ojávo nde yképe ere chupe remendataha, ku­ ñaitéko ne rembirekorã —he’i chupe ijapysápe ha ogue ka’aguýre.

Upe riremínte osẽ oúvo kuñakarai ytaku pupu rehe­ve. Ohechávo chupe Aguara osapukái:

—Amendáta, amendáta ne memby kuñáre.

—Mba’e remendáta piko nde, tekove tie’ỹ. Kóina ápe he’u kóva.

Charráu!... ohykuavo hese ytaku. Aguara opyta iñakuruchĩ yvyráre ha Ka’i katu opyta akóinte itie’ỹ.


 

DE CUANDO EL MONO ENGAÑÓ AL ZORRO

CUENTO POPULAR

 

Dicen que Ka'í como tantas otras veces preocupaba a una señora. Enturbiándole toda el agua. Así lo hacía siempre antes del amanecer. Esto la tenía muy afligida.

—En algún momento caerá en mis manos y seré yo quien me burle de él —solía decir la señora.

—Haré una figura grande de cera y pondré cerca del manantial para castigar a este animal demente —decía cuando más enojada estaba.

Así, una mañana al empezar a amanecer, Ka'í iba acercándose nuevamente al manantial para hacer sus travesuras. Al ver una sombra negra y grande se acercó y dijo:

—¡Sal de allí!...

No parecía escucharle y entonces gritó más fuerte:

—¡Sal de allí te estoy diciendo!

Al no contestarle, le propinó un golpe en la nuca y quedó trancada la mano.

—Acaso pensabas que tenía una sola mano —le dijo y lo abofeteó violentamente, quedando entonces traba­das ambas manos.

—Acaso creías que no tengo pies —le dijo con voz entrecortada y le dio otro golpe.

Allí quedó peor el pobre Ka'í.

—No te has de burlar de mí —dijo jadeando y dio otra patada.

Allí quedó refunfuñando sujeto por la cintura de la figura.

—¡Mis dientes no los tengo solo para comer!, te mor­deré, te morderé.

Abrió la boca y al morderlo quedó como muerto. Ya no podía moverse el pobre Ka'í.

En ese momento se acercó la señora y le gritó a Ka'í:

—Desde hace tanto tiempo me andas molestando... al fin caíste en mi trampa, individuo maleducado.

Ka'í se hizo el muerto sobre la figura de cera.

—En balde te desentiendes, cosa raquítica. Es mo­mento de burlarme yo de ti ahora —le dijo enojada la señora.

Puso a Ka'í bajo su brazo y se encaminó a la casa. Llegó, buscó una soga y lo ató por el árbol grueso situa­do detrás de la casa.

—Suéltame por favor, no seré más travieso nunca.

—Eso si no será posible, mi señor. Es mi turno ahora.

Se rió a carcajadas de él y fue a buscar algo.

Se vio mal Ka'í, recostó la cabeza por el árbol y que­dó triste.

—Aquí ya estoy perdido.

Al decirlo, desvió los ojos hacia Aguará quien se acer­caba lentamente hacia él.

— ¿Porqué estás así, amigo? —preguntó Aguará.

—Porque no quería casarme —le respondió sobre sus palabras—. La vieja me quiere casar a toda costa con su hija, y yo, por más que ella sea linda, todavía no quiero casarme, solo vivo muy bien. ¿Tú no querrías casarte, amigo?

— Quiero casarme, estoy tras ella hace tiempo. ¿Qué debo hacer? —sonreía tontamente.

—Entonces desátame rápido, para que te ponga en mi lugar.

—Bien, amigo.

Frotándose las manos empezó a desatarlo. Ka'í, en un abrir y cerrar de ojos ató fuertemente a Aguará.

—Cuando se acerque dile que vas a casarte, tu novia es una verdadera mujer —le dijo al oído y se perdió en el bosque.

Poco después venía la señora con agua hirviente. Al verle Aguará gritó:

—Me voy a casar, me casaré con tu hija.

—Qué te vas a casar, sinvergüenza. Aquí tienes esto.

¡Charrau!... derramó sobre él agua caliente. Aguará quedó arrugado junto al árbol y Ka'í quedó travieso como siempre.

Traducción al castellano: Natalia de Canese

 

 

 

 

ENLACE INTERNO AL DOCUMENTO FUENTE

(Hacer click sobre la imagen)

SEP DIGITAL - NÚMERO 3 - AÑO 1 - MAYO 2014

SOCIEDAD DE ESCRITORES DEL PARAGUAY/ PORTALGUARANI.COM

Asunción - Paraguay. Mayo- 2014

 

 

 

 

ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA

EL IDIOMA GUARANÍ, BIBLIOTECA VIRTUAL en PORTALGUARANI.COM

(Hacer click sobre la imagen)

 

 

 

 

ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA

(Hacer click sobre la imagen)






Bibliotecas Virtuales donde se incluyó el Documento:
LIBROS,
LIBROS, ENSAYOS y ANTOLOGÍAS DE LITERATURA PA
IDIOMA
IDIOMA GUARANÍ - POESÍAS - MÚSICAS - ESTUDIOS



Leyenda:
Solo en exposición en museos y galerías
Solo en exposición en la web
Colección privada o del Artista
Catalogado en artes visuales o exposiciones realizadas
Venta directa
Obra Robada




Buscador PortalGuarani.com de Artistas y Autores Paraguayos

 

 

Portal Guarani © 2024
Todos los derechos reservados, Asunción - Paraguay
CEO Eduardo Pratt, Desarollador Ing. Gustavo Lezcano, Contenidos Lic.Rosanna López Vera

Logros y Reconocimientos del Portal
- Declarado de Interés Cultural Nacional
- Declarado de Interés Cultural Municipal
- Doble Ganador del WSA