PortalGuarani.com
Inicio El Portal El Paraguay Contáctos Seguinos: Facebook - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani
JUAN A. TORALES (+)

  PENERA'ÂRÔVO - Música: JUAN A. TORALES


PENERA'ÂRÔVO - Música: JUAN A. TORALES

PENERA'ÂRÔVO

 

Letra: EMILIANO R. FERNÁNDEZ

Música:  JUAN A. TORALES

 

 

INVITACIÓN A RECONSTRUIR LA PATRIA

         Cuando el músico y compositor Juan A. Torales -nacido el 23 de junio de 1917 en Caballero, departamento de Paraguarí-, supo que había llegado a su tierra el poeta Emiliano R. Fernández se llenó de emoción. «Aikuaava'erâ chupe (tengo que conocerle)», se prometió a sí mismo. En 1935 -año en el que se desarrolla este relato- tenía 18 años.

         El poeta estaba en la casa de Fidelina Valdez trabajando en una obra dedicada a ella (Nde keguýpe, conocida también como Entre tu sueño). El visitante saludó con timidez a quien consideraba el mayor poeta popular paraguayo de la época.

         - Eguahêke Juancito (Pase adelante, le invitó doña Felicidad Valdez, la madre de la mujer a la que en ese momento Emiliano dedicaba sus versos y su atención.

         «Che niko akyhyje nunga voi la Emiliano-gui», recuerda don Juan en su casa-almacén de Morquio y Cerro Corá, en Asunción. Acota que el poeta tenía los ojos rojos y una capota boliviana. «Ha'e de militárnte voi oñemondémiva», agrega su esposa Inocencia, artista de la guitarra y la composición como su marido.

         - Eguahê kátuna mi hijo (llegue no más mi hijo) - intervino Emiliano. –

         Amo música ningo Penera'arôvo nde rejapova'ekue ha ajuhúva Ocara poty cue mi-me. Apurahéi pe kokuére, lo mitâ apytéipi (Le puse música a su obra, que encontré en un cancionero popular. La canto en la chacra, andando con mis amigos le contó sobre la marcha Juan.

         - Ñahendumína che ra'y (vamos a escucharla)-, le pidió Emiliano.

         Al terminar la melodía, el poeta lo felicitó. Le contó luego que había escrito la obra pensando en los ex-combatientes que volverían con vida del frente de batalla, invitándolos a reconstruir la patria desangrada.

         Don Juan relató después que cuando encontró la letra le entusiasmó tanto que la aprendió de memoria. «Amo música kavaju ári, ahakuévo guéi reru. Ha aguahê jevývo ógape, a'arregla che mbarakápe (Montado a caballo, cuando iba a buscar los bueyes, le ponía la música. Al retornar a casa, la completaba, ya con la guitarra)», rememora el compositor que a muy temprana edad había aprendido a amar la música. Sus hermanos -entre ellos Máximo Torales, el autor de Tuku karu- eran también músicos. De ellos aprendió los primeros secretos de la guitarra y luego remontó vuelo con la sola ayuda de su intuición y su talento.

         Años después, don Juan dejaría su tierra para trabajar en una compañía constructora de rutas norteamericana. Su primer trabajo fue la pavimentación asfáltica de la ruta 2, en el tramo final. Después, en su calidad de responsable de la obra, trabajó en la construcción del desvío a Areguá de la ruta 2.

         Con el tiempo, don Juan se encontraría de nuevo con Emiliano. «Entre tu sueño mi Fidelina ko che tormentona ehendumi... apurahéiva'erâ chupe atopahápe, umi Gral. Higinio Morínigo acto háipi (Le cantaba el primer verso de la canción que le había dedicado a Fidelina)». Inmediatamente, entonces, Emiliano reconocía a aquel tímido muchacho al que había visto por primera vez en Caballero.

 

PENERA'ÂRÔVO

Péina ko la guerra opa

py'a guapy oî jeyta

ko'águi ñañembyatyta

ñambovíva ko tetâ.

Cañón, mortero, mboka

umíva ñañongatúta

rosádoma jaiguyrúta

ñañemitỹma haguâ.

 

 

Machete ke tahaimbe

tahi'ýva porâke asáda

ñamyengoviami espada

Chácope ipurupyre.

Ha buey yunta karape

ñamyakâsâ jugoguýpe

amarayvimi kangýpe

surcore ñamoma'ê.

 

Jaikohaguéicha kuehe

jajapo campo de tiro

estaca, tala ha nido

umíva ñande kokue.

Ñacumplipáma rire

la pátriape jadevéva

hi'âma arado, mancera

japokomívo hese.

 

Ápé kóinava jareko

yvy fisco ipukukuévo

ha don Genaro Romero

tuicha penera'ârô.

Ichupe ko oipytyvô

diario chu'i maymárô

ko'êramo pejupárô

jaikéta ñamba'apo.

 

Anínteke ñahendu

omoingéva oñoakâme

ohóvo ambue tetâme

ohekávo pytu'u.

Ko'ápe avei ikatu

jajuhu ohechakuaáva

karai imba'e porâva

oñohêva'erá pe iviru.

 

Ñaimembárô oñondive

guerrakue ñamyengoviáta

anínte ñande juráta

político tujukue.

Umíva korasôme oime

mbói chini ojapakuáva

ñane retânte oikuaáva

umi vícho raîvore.

 

Ñañotynteke avati,

petỹ, mandyju, naranja,

umíva hína esperanza,

oro sellado voi.

Kumanda ha manduvi

kurâpêpê ijapytépe

topukavy nde kokuépe

heta piña vakachi.

 

Pakova ha takuare'ê,

café, mango, mandarina

mamóne, aguacate, lima

nde rógare tojere.

Jaju pe asaje pyte

vokói ñamba'apohágui

âvâ guype javy'águi

jaguapy jaterere.

 

Oguapyvo ka'a rykue

sakarô, locro oguejýma

péichape jaguapýva

jakarumi oñondive.

Toúke avati maimbe

tembi'u týra hevéva

Paraguay rembi'uetéva

roráre kamby jygue.

Ipisárrare tomoi

 

Kyha chipa ñañotî

piro'yva yvyra guýpe

ñande ra'y ñande ypýpe

toguapymi toscrivi.

ideber-râmi ko'êrô

te'i lección ome'êvo

Patria moriré por ti.

 

Péicharôpa kuimba'e

mba'ére ñaikotevêne

mba'e apóvo jahaséne

jaheka tetâ ambue.

Ñane retâ porâite

jaiko rire hayhuhápe

ha ñamoî hendaguâme

ñañemyrôta ichupe.

 

Chéko ajúma tenonde

tenonde ahahaguéicha

avy'áne kuimba'éicha

pejupárô pende ave.

Kóinama pomberokue

pende relévope ohota

hasýpe haposoróta

sandia yvyguy pahague.

 

Letra: EMILIANO R. FERNÁNDEZ

Música:  JUAN A. TORALES

 

 

 

 

ESCUCHE EN VIVO/ LISTEN ONLINE:

PENERA'ÂRÔVO

Intérprete:  ÑAMANDU

Material:  ÑAMANDU CANTA A EMILIANO - VOLUMEN II

 

 

 

 

 

 

 ******************

Fuente:  

LAS VOCES DE LA MEMORIA - TOMO II

HISTORIAS DE CANCIONES POPULARES PARAGUAYAS

Autor y ©:  MARIO RUBÉN ÁLVAREZ

Edición del autor y Julián Navarro Vera

Dibujo y diseño de tapa: GOIRIZ

Editora Litocolor S.R.L.

Asunción-Paraguay 2009

 

 

 

ENLACE A LA GALERÍA DE MÚSICA PARAGUAYA

EN PORTALGUARANI.COM

(Hacer CLICK sobre la imagen)

 

 

 

MÚSICA PARAGUAYA - Poesías, Polcas y Guaranias - ESCUCHAR EN VIVO - MP3

MUSIC PARAGUAYAN - Poems, Polkas and Guaranias - LISTEN ONLINE - MP3

 

 

 

 





Bibliotecas Virtuales donde se incluyó el Documento:
MÚSICA
MÚSICA PARAGUAYA - POLKAS y GUARANIAS (PARA E
IDIOMA
IDIOMA GUARANÍ - POESÍAS - MÚSICAS - ESTUDIOS






Buscador PortalGuarani.com de Artistas y Autores Paraguayos

 

 

Portal Guarani © 2024
Todos los derechos reservados, Asunción - Paraguay
CEO Eduardo Pratt, Desarollador Ing. Gustavo Lezcano, Contenidos Lic.Rosanna López Vera

Logros y Reconocimientos del Portal
- Declarado de Interés Cultural Nacional
- Declarado de Interés Cultural Municipal
- Doble Ganador del WSA