PortalGuarani.com
Inicio El Portal El Paraguay Contáctos Seguinos: Facebook - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani
FÉLIX PÉREZ CARDOZO (+)

  ADIÓS CHE PARAJEKUE - Letra: EMILIANO R. FERNÁNDEZ - Música: FÉLIX PÉREZ CARDOZO.


ADIÓS CHE PARAJEKUE - Letra: EMILIANO R. FERNÁNDEZ - Música: FÉLIX PÉREZ CARDOZO.

ADIÓS CHE PARAJEKUE

 

Letra: EMILIANO R. FERNÁNDEZ

Música: FÉLIX PÉREZ CARDOZO

 

¡SALUD CHE PARAJEKUE!

Letra: EMILIANO R. FERNÁNDEZ

Música: NÉSTOR DAMIÁN GIRETT

 


 

 

 

DOS CANCIONES DE AMOR A PINASCO

         Al abandonar Puerto Pinasco -localidad del Alto Paraguay-, en 1926, Emiliano R. Fernández escribe Adiós che parajekue. Se despedía de ese pueblo taninero al que promete llevar en su memoria. Ndahaséi ramo jepe/ el destino che obliga dice en la primera estrofa, consciente de su sino de andariego impenitente.

         Allí el poeta es categórico: Agâ ipaha rohecha. No explica por qué razón. En la estrofa siguiente, sin embargo, se apea de su decisión anterior y dice: Jepémo mombyryve arekóne nderehe/ mi amoroso pensamiento/ rohecha jeývo algún tiempo.

Más adelante vuelve a ser drástico: Mi destino irremediable/ oñekumpli cherehe/ upévare ipahaite/ âgâ ndéve apurahéi.

         Los años van pasando y un joven cordillerano más identificado como misionero encuentra la otra punta del ovillo de esta historia que ya parecía concluida definitivamente. Néstor Damián Girett -nacido el 12 de abril de 1948 en Loma Eíra, Pindoty, del distrito de Isla Puku, en el departamento de La Cordillera, vivió desde criatura de pecho en una colonia de San Juan Bautista, Misiones, llevado por sus padres- sería el que encontraría la otra cara de este Emiliano-re tan conocido.

         «A mí siempre me gustó Emiliano. Ya había musicalizado de él Ahátare pendehegui. Estaba ya con mi conjunto Los misioneros paraguayos después de actuar muchos años con el dúo Pérez-Peralta, de Eusebio Ayala. Un día, en 1974, Manolo Meza, integrante de la agrupación de Quemil Yambay, me contó que conocía a Lucas Meza, músico y compañero de farra de Emiliano, en cuyo poder habían obras inéditas de nuestro poeta».

         Hasta Itauguá Guazú -jurisdicción de Itauguá- llegan un día Girett y Meza. «Tenía en varios cuadernos muchas obras inéditas de Emiliano, Lucas Meza. Me permitió copiar las que me gustaban. Estábamos ya por despedirnos cuando fue a revisar el fondo de un baúl y allí encontró un sobre con una carta y una letra de Emiliano», cuenta Néstor Damián.

         - Esta carta él me mandó de Puerto Casado. Con ella me vino la poesía de ¡Salud che parajekue! Me pedía que le pusiera música porque le gustaba mi estilo de componer. Dice claramente: «Para que lo haga uso del verso». Ahora yo te entrego Girett para que le pongas la música-, le pide Lucas Meza.

         Es de este modo cómo Néstor Damián Girett accede al poema en el que Emiliano de nuevo le escribe a Pinasco unos años después. Girett dice que ese regreso fue en 1940. Sin embargo, la versión recogida por Rudi Torga en el segundo tomo de la Antología poética de Emiliano R. Fernández, basada en la revista Ocara poty cue mi hay otro año. Allí, claramente está 1932. Tuvo que ser entonces, en los primeros meses de este año que Emiliano «sube» al Alto Paraguay, antes del inicio de la guerra con Bolivia.

         ¿Por qué no se baja a Pinasco y sólo le escribe? es una pregunta razonable. Girett afirma haber encontrado el porqué de este hecho.        

         «Estuve por Ceibo, en Punta Riel, Chaco por donde anduvo Emiliano. Allí le encontré a don Laís (Ladislao) Romero, quien había sido compañero de Emiliano. Tiene 92 años. Él me explicó que Emiliano había sido echado de Pinasco por hablar contra la empresa e incitar a la rebelión de los trabajadores. Oiko chugui ku sindicalista ton (Se volvió medio sindicalista). Entonces, cuando unos años después regresa, la empresa taninera ya sabe que él está yendo. Le impiden descender allí por aquel antecedente. Por eso dice che ahamivéta yvatévo. Y sobre todo Ha che ndehegui aguîete/ ne aña pore aipohanóvo. Esto explica por qué no pudo quedarse allí», relata Girett.

         Un hecho curioso de los poemas es que ambos -Che paraje kue y ¡Salud che paraje kue!- tienen idéntica estructura. El primero comienza en Llena el alma de suspiro. El segundo en Llena el alma de contento. La penúltima estrofa del primero menciona: Ne maltratárô yvytu. Y la penúltima del segundo expresa: La furibunda tormenta/ ne rakâ'o kokuehe. Aludía a un tornado reciente, ya presentido por él, que en 15 dramáticos minutos había matado a seis personas.

         Las cinco estrofas de las dos letras están ordenadas en décimas: diez versos de ocho sílabas, cuyas raíces hay que buscarlas en la poesía española. Esto revela cómo en la creación de Emiliano había una perfecta coherencia. A veces, como en este caso y en el de Che pochýma nendive y Ndachepochýi nendive, es posible cerrar el círculo. ¿Cuántos habrán quedado sólo abiertos, perdiéndose el par que los completa?


ADIÓS CHE PARAJEKUE


Llena el alma de suspiro

Asegíta che rape

adiós che vy'ahague,

adiós lugar preferido

oguahê el tiempo cumplido

rohejávo katuete

ndahaséi ramo jepe

el destino che obliga

âgâ ipaha rohecha

adiós che parajekue.


Adiós che sombrakuemi

adiós soñado lugar

tal vez momento fatal

che separa ndehegui

pero durante avivi

jepémo mombyryve

arekóne nderehe

mi amoroso pensamiento

rohecha jeývo algún tiempo

adiós che paraje kue.


Adiós sombra inolvidable

mi dicha, placer, mi gloria

rogueraháta en mi memoria

en mi mente invariable

mi destino irremediable

oñecumpli cherehe

upévare ipahaite

âgâ ndéve apurahéi

ikatúnte ndajuvéi

adiós che paraje kue.


Ne maltratárô yvytu

nde jopérô kuarahy

oity ramo nde poty

ha upéi reju nde piru

upérô che mborayhu

ocuidáne nderehe

orregáne nde rogue

reikovemive haguâ

ñandénte ojupe guarâ

adiós che paraje kue.


Tal vez algún pasajero

upéi reju rehayhu

remoguâhêne opytu'u

ne sómbrape ohasakuévo

calma feliz y sociego

pegosáne oñondive

ha che mombyry asyete

aimeva’erâ ndehegui

ne pore'ỹ asufri

adiós che paraje kue.

Letra: EMILIANO R. FERNÁNDEZ

Música: FÉLIX PÉREZ CARDOZO

 


 


 

ESCUCHE EN VIVO/ LISTEN ONLINE:

ADIÓS CHE PARAJEKUE de EMILIANO R. FERNÁNDEZ

 

Intérprete: LOS ORREGO

Material: HOMENAJE AL FOLCLORE PARAGUAYO



 

 

 
 


¡SALUD CHE PARAJEKUE!

Llena el alma de contento

ambopyahu che rape

ha oipeju che rekove

las alas del nuevo aliento

oguahê jevy el tiempo

ama’êmívo nde rehe

are ndajuvéire

siquiera ko ahasakuévo

che ahamivéta yvatévo

¡Salud che parajekue!


En mí inspirada mente

jepiguáichante reiko

ha ipoty che korasô

ndéve guarâ para siempre

ha che ângâkuápe ndénte

reikógui ymaite guive

Pinasco nde ha'e

che rekove myatâha

ha upévare aju rohecha

¡Salud che parajekue!


Tú la eterna primavera

che purahéi rerekua

ka’aguy poty ryâkuâ

po’ápe reñemondéva

tu pintoresca ribera

ijavegua’ỹva mamove

âgâ upevarehe che

aju ndéve apurahéi

yma ndorohechavéi

¡Salud che parajekue!


La furibunda tormenta

ne rakâ'o akokuehe

che képe ahechava'ekue

oñekumpli al fin de cuenta

esa ráfaga violenta

anítamo oúve

chéko arroga nderehe

porque che nde rayhuhára

taipoty katu nde ára

¡Salud che parajekue!


Tal vez otro forastero

nde yvyra guýpe opyrû

chéicha avei nde rayhu

con un amor duradero

y el vespertino lucero

tohecha nde pyhare

ha che ndehegui aguîete

ne añapore aipohanóvo

ha'eva'erâ che ahávo

¡Salud che parajekue!

Letra: EMILIANO R. FERNÁNDEZ

Música: NÉSTOR DAMIÁN GIRETT

 

 

Fuente (Enlace interno):

LAS VOCES DE LA MEMORIA - TOMO VIII
HISTORIAS DE CANCIONES POPULARES PARAGUAYAS
Autor y ©: MARIO RUBÉN ÁLVAREZ
Edición del autor y Julián Navarro Vera
Dibujo de tapa: ENZO PERTILE
Armado y diseño: Isaac Duré Giménez
Editora Litocolor S.R.L.
Asunción-Paraguay 2008


 
 
 

 

 

 

 


ENLACE A LA GALERÍA DE MÚSICA PARAGUAYA

EN PORTALGUARANI.COM

(Hacer CLICK sobre la imagen)

 

 

 

 

 

Arpa Paraguaya

Letras de Música Paraguaya

MÚSICA PARAGUAYA - Poesías, Polcas y Guaranias - ESCUCHAR EN VIVO - MP3

MUSIC PARAGUAYAN - Poems, Polkas and Guaranias - LISTEN ONLINE - MP3

 

 





Bibliotecas Virtuales donde se incluyó el Documento:
MÚSICA
MÚSICA PARAGUAYA - POLKAS y GUARANIAS (PARA E
IDIOMA
IDIOMA GUARANÍ - POESÍAS - MÚSICAS - ESTUDIOS



Leyenda:
Solo en exposición en museos y galerías
Solo en exposición en la web
Colección privada o del Artista
Catalogado en artes visuales o exposiciones realizadas
Venta directa
Obra Robada




Buscador PortalGuarani.com de Artistas y Autores Paraguayos

 

 

Portal Guarani © 2024
Todos los derechos reservados, Asunción - Paraguay
CEO Eduardo Pratt, Desarollador Ing. Gustavo Lezcano, Contenidos Lic.Rosanna López Vera

Logros y Reconocimientos del Portal
- Declarado de Interés Cultural Nacional
- Declarado de Interés Cultural Municipal
- Doble Ganador del WSA